લખનૌઃ વર્ષ 2023ની પ્રથમ શનિશ્ચરી અમાવસ્યા 21 જાન્યુઆરીએ આવશે, ત્યારબાદ 2027 માં માઘ મહિનામાં શનિશ્ચરી અમાવસ્યા આવશે. માઘ મહિનાની અમાવાસ્યાને મૌની અમાવસ્યા કહેવામાં આવે છે. એવી ધાર્મિક માન્યતા છે કે, આ દિવસે સવારે વહેલા ઊઠીને મૌન રહીને ગંગામાં સ્નાન કરવું જોઈએ. જો આ અમાવસ્યા સોમવારે આવતી હોય તો તેને સોમવતી અમાવસ્યા કહેવામાં આવે છે અને આવી પરિસ્થિતિઓમાં અમાવસ્યાનું મહત્વ વધુ વધી જાય છે. મૌની અમાવસ્યાને લઈને ગંગા ઘાટ ઉપર વિશેષ આયોજન કરવામાં આવ્યું છે.
માઘ મહિનો શરૂ થતાની સાથે જ ઘણા ભક્તો તીર્થધામોના રાજા ગણાતા પ્રયાગરાજમાં સંગમના કિનારે કલ્પવાસ કરે છે અને નિયમિત રીતે ત્રિવેણીમાં સ્નાન કરે છે. માઘ મહિના સૌથી વધારે મહત્વ અમાવાસ્યા અને પૂર્ણિમાનું છે. આ તિથિઓમાં સવારે વહેલા ઉઠ્યા પછી ગંગા કે કોઈ પવિત્ર નદીમાં સ્નાન કરવું જોઈએ, જો કોઈ વ્યક્તિ નદીમાં સ્નાન કરવા ન પહોંચી શકે તો તેણે ઘરમાં સ્નાન કર્યા પછી સ્વચ્છ વસ્ત્રો પહેરવા જોઈએ, ત્યાર બાદ પૂજા સહિતના ધાર્મિક કાર્યોની સાથે દાન કરવું જોઈએ. દાન ગમે ત્યારે આપી શકાય છે, પરંતુ કહેવાય છે કે અમાવસ્યા અને પૂર્ણિમાના દિવસે આપવામાં આવેલ દાનનું પુણ્ય અનેકગણું વધી જાય છે.
મૌની અમાવસ્યા એટલે અમાવસ્યાના દિવસે મૌન. જો કે, ધાર્મિક શાસ્ત્રોમાં મૌની અમાવાસ્યાના દિવસે કંઈપણ કહ્યા વિના સ્નાન કરવાનું અને પછી પૂજા, ભજન અને દાન વગેરે કહેવામાં આવ્યું છે, પરંતુ વાસ્તવમાં આપણે મૌનનો સૂક્ષ્મ અર્થ સમજવાનો છે. સામાન્ય રીતે, આપણે આખો દિવસ કંઇક ને કંઇક બોલતા રહીએ છીએ, અને ઘણી વખત જુઠ્ઠું પણ બોલવામાં આવે છે. મૌનનો અર્થ એ છે કે મોં પર આંગળી રાખીને ચૂપચાપ બેસી ન રહેવું, મૌનનો અર્થ છે તમારા મોંમાંથી ખરાબ શબ્દો ન બોલવા, એવી વાણી ન બોલવી જેનાથી બીજાને દુઃખ થાય. મૌની અમાવસ્યાનું મહત્વ ત્યારે જ છે જ્યારે આપણે વજન કર્યા પછી વાણીનો ઉપયોગ કરીએ.