સનાતન ધર્મમાં દેવોના દેવ મહાદેવના મંદિરોમાં જ્યોતિર્લિંગની પૂજાનું વિશેષ મહત્વ માનવામાં આવે છે. ધાર્મિક માન્યતાઓ અનુસાર, દેશના 12 જ્યોતિર્લિંગોમાંના એક સોમનાથ જ્યોતિર્લિંગને પૃથ્વી પરનું પ્રથમ જ્યોતિર્લિંગ માનવામાં આવે છે. અહીં એક પવિત્ર તળાવ પણ છે, જેને સોમકુંડ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. આ મંદિરની માન્યતા એવી છે કે તે દરેક યુગમાં અહીં હાજર રહે છે.ભગવાન શિવના આ પવિત્ર દિવ્ય જ્યોતિર્લિંગનું વર્ણન સ્કંદપુરાણ, શ્રીમદ ભાગવત ગીતા, શિવ પુરાણ વગેરે તમામ ધાર્મિક ગ્રંથોમાં જોવા મળે છે.
પૌરાણિક માન્યતા અનુસાર, ગુજરાતના સૌરાષ્ટ્રમાં સ્થિત સોમનાથ મંદિરમાં સ્થાપિત જ્યોતિર્લિંગ એ પ્રથમ રુદ્ર જ્યોતિર્લિંગ છે, જ્યાં લોકોની દરેક મનોકામના પૂર્ણ થાય છે. અહીં આવનાર શિવ ભક્તોની તમામ મુશ્કેલીઓ અને પરેશાનીઓ દૂર થઈ જાય છે.
પુરાણો અનુસાર પ્રાચીન સમયમાં દક્ષ પ્રજાપતિએ પોતાની 27 દીકરીઓના લગ્ન ચંદ્રદેવ સાથે કર્યા હતા. પરંતુ ચંદ્રદેવે પોતાની એક પુત્રી રોહિણીને જ પત્નીનો દરજ્જો આપ્યો હતો. બીજી તરફ દક્ષે ચંદ્રદેવને સમજાવવાનો પ્રયત્ન કર્યો, પરંતુ જ્યારે ચંદ્રદેવે તેમની વાત ન માની તો રાજા દક્ષે તેમને ક્ષય રોગી બનવાનો શ્રાપ આપ્યો. તેનાથી પરેશાન થઈને ચંદ્રદેવ બ્રહ્મદેવ પાસે પહોંચ્યા. જ્યારે બ્રહ્મદેવને આ વાતની જાણ થઈ ત્યારે તેમણે કહ્યું કે માત્ર દેવોના દેવ મહાદેવ જ આ રક્તપિત્તથી મુક્તિ અપાવી શકે છે.
આ માટે તેઓએ અરબી સમુદ્રમાં સ્નાન કરીને ભોલેનાથની પૂજા કરવી પડશે. આ સાંભળીને ચંદ્રદેવે તરત જ કઠિન તપસ્યા કરી, જેના કારણે મહાદેવે તેમને રાજા દક્ષના શ્રાપમાંથી મુક્ત કર્યા. જે પછી ચંદ્રદેવે ભોલેનાથનું વિશાળ મંદિર બનાવ્યું. એ જ્યોતિર્લિંગનું નામ સોમનાથ હતું. આ ઉપરાંત પૂર્વજોના શ્રાદ્ધ માટે પણ આ તીર્થ ખૂબ જ પ્રખ્યાત છે.
જ્યોતિષ શાસ્ત્ર અનુસાર જો કોઈ વ્યક્તિના જન્મપત્રકમાં ચંદ્ર હાજર હોય. તો આવી સ્થિતિમાં ચંદ્રની અશુભ અસરને દૂર કરવા માટે સોમનાથ જ્યોતિર્લિંગની પૂજા કરવામાં આવે છે. આ પૂજા કરવાથી ચંદ્ર દોષમાંથી મુક્તિ મળે છે. ભગવાન શિવની સાથે ચંદ્રની કૃપા પણ પ્રાપ્ત થાય છે. આ સાથે તમને માનસિક રોગોથી પણ રાહત મળે છે.