IT ગુવાહાટીના વૈજ્ઞાનિકોએ જણાવ્યું હતું કે તેમણે એક ખાસ પ્રકારનું નેનોમટીરિયલ વિકસાવ્યું છે જે પારો જેવી ખતરનાક ધાતુઓને સચોટ રીતે શોધી શકે છે. આ ટેકનોલોજી માત્ર માનવ શરીરના કોષોમાં જ નહીં પરંતુ પર્યાવરણમાં પણ પારાની હાજરી શોધવામાં મદદ કરશે. બુધ એક ઝેરી ધાતુ છે જે દૂષિત પાણી, ખોરાક, હવા અથવા ત્વચાના સંપર્ક દ્વારા શરીરમાં પ્રવેશી શકે છે અને ચેતાતંત્ર, કિડની અને હૃદય જેવા અવયવોને ગંભીર નુકસાન પહોંચાડી શકે છે. આવી સ્થિતિમાં, IIT ગુવાહાટીના સંશોધકોએ એક ખાસ મેટલ હેલાઇડ પેરોવસ્કાઇટ નેનોક્રિસ્ટલ્સ તૈયાર કર્યા છે, જે ફક્ત પારાને ઓળખે છે જ નહીં પરંતુ માનવ કોષોને પણ કોઈ નુકસાન પહોંચાડતું નથી.
• આ નેનોમટીરિયલ કેવી રીતે કામ કરે છે?
IIT ગુવાહાટીના ભૌતિકશાસ્ત્ર વિભાગના પ્રોફેસર સૈકત ભૌમિકે જણાવ્યું હતું કે આ નેનોક્રિસ્ટલ્સ ખૂબ જ સંવેદનશીલ છે અને પારાની થોડી માત્રા પણ શોધી શકે છે. પરંપરાગત ઇમેજિંગ તકનીકો ઘણીવાર કોષોની અંદર ઊંડાણમાં સ્પષ્ટ છબીઓ કેપ્ચર કરવામાં નિષ્ફળ જાય છે, પરંતુ આ નેનોક્રિસ્ટલ્સમાં ઉચ્ચ મલ્ટીફોટોન શોષણ ક્ષમતાઓ હોય છે, જે કોષોની અંદર ઊંડાણમાં સ્પષ્ટ અને વિગતવાર છબીઓ કેપ્ચર કરવાની મંજૂરી આપે છે.
આ નેનોક્રિસ્ટલ્સ ચોક્કસ લીલો પ્રકાશ ફેંકે છે, જે પારાને શોધવાનું સરળ બનાવે છે. તેને વધુ સ્થિર બનાવવા માટે, તેને સિલિકા અને પોલિમરથી કોટેડ કરવામાં આવે છે જેથી તે તેની ચમક અને લાંબા સમય સુધી પાણીમાં રહેવાની ક્ષમતા જાળવી રાખે. આ નેનોમટીરિયલ ફક્ત પારો શોધવા પૂરતું મર્યાદિત નથી. તેનો ઉપયોગ અન્ય ઝેરી ધાતુઓને ઓળખવા, દવાઓ પહોંચાડવા અને વાસ્તવિક સમયમાં સારવારની અસરકારકતાનું નિરીક્ષણ કરવા માટે પણ થઈ શકે છે.