યુએનના માનવાધિકાર વડા વોલ્કર તુર્કના કહેવાથી માનવ અધિકાર પરિષદે ઈરાનમાં વિરોધીઓ સામે ચાલી રહેલી જીવલેણ હિંસાની સ્વતંત્ર તપાસ માટે 16 સપ્ટેમ્બર 2022 ના રોજ શરૂ થયેલા વિરોધ પ્રદર્શનોથી સંબંધિત એક ‘ફેક્ટ ફાઈન્ડિંગ મિશન’ બનાવ્યું છે.
સપ્ટેમ્બરમાં 22 વર્ષીય જીના મહસા અમીનીના પોલીસ કસ્ટડીમાં મૃત્યુને કારણે સર્જાયેલી કટોકટીના પ્રતિભાવમાં વિશેષ સત્રમાં મળેલી કાઉન્સિલમાં શ્રી તુર્કે “સત્તા ચલાવનારાઓની વિકૃત માનસિકતા” ની ટીકા કરી હતી. “બળનો બિનજરૂરી અને અપ્રમાણસર ઉપયોગ” સમાપ્ત થવો જોઈએ, એવો તેમણે આગ્રહ કર્યો.
સ્તબ્ધ કરતાં ફોટાઓ: “મૃત્યુ પામેલાં બાળકોના ફોટા, ગલીઓમાં મહિલાઓને થતી હેરાનગતિ અને મારવાના ફોટા અને મોતની સજા પામેલા લોકોના ફોટાઓ જોઇને તેમણે પોતાનું દુઃખ વ્યક્ત કર્યું.
યુએન હાઈ કમિશનરે ખાસ નોંધ્યું કે કેવી રીતે સુરક્ષા દળો, “ખાસ કરીને ઈસ્લામિક રિવોલ્યુશનરી ગાર્ડ કોર્પ્સ અને બાસીજ દળોએ વિરોધ ચળવળ સામે જીવતા દારૂગોળા, બર્ડશોટ અને અન્ય ધાતુની ગોળીઓ, ટીયરગેસ અને દંડાનો ઉપયોગ કર્યો છે” કારણ કે તમામ કથિત અધિકારોના ઉલ્લંઘનની સ્વતંત્ર તપાસ માટે બોલાવતા પહેલાં હાઈ કમિશનરે નોંધ્યું હતું કે તેમના કાર્યાલયને ઈરાન તરફથી આ બાબતે “બહુવિધ સંદેશાવ્યવહાર” મળ્યો હતો, જેમાં “ઘરેલુ તપાસનો સમાવેશ થાય છે”. આ પ્રયાસો “નિષ્પક્ષતા, પારદર્શિતા, સ્વતંત્રતાના આંતરરાષ્ટ્રીય ધોરણોને પૂર્ણ કરવામાં નિષ્ફળ ગયા” એમ શ્રી ટર્કે જણાવ્યું.
સત્તાવાર ઇનકાર :હાઈ કમિશનરની ટિપ્પણીના જવાબમાં, ઈરાનના ઉપરાષ્ટ્રપતિના પ્રતિનિધિ અને મહિલા અને કુટુંબ બાબતોના પ્રતિનિધિ નાયબ ખાદીજેહ કરીમીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે સુશ્રી અમીનીના મૃત્યુ પછી સરકાર દ્વારા ન્યાય મેળવવા માટે “જરૂરી પગલાં” લેવામાં આવ્યા હતા. જેમાં સ્વતંત્ર, સંસદીય તપાસ પંચ તેમજ ફોરેન્સિક મેડિકલ ટીમની રચનાનો સમાવેશ થાય છે. વધુમાં તેમણે જણાવ્યું હતું કે, “જો કે, તપાસ વિશ્લેષણની ઔપચારિક જાહેરાત પહેલા, સંખ્યાબંધ પશ્ચિમી સત્તાવાળાઓની પક્ષપાતી અને ઉતાવળી પ્રતિક્રિયા અને ઈરાનની આંતરિક બાબતોમાં તેમના હસ્તક્ષેપોએ શાંતિપૂર્ણ સભાઓને રમખાણો અને હિંસામાં ફેરવી દીધી.”
કાઉન્સિલની 2005 માં સ્થાપના થઈ ત્યારથી તે 35મી – ઈરાનમાં માનવ અધિકારોની પરિસ્થિતિ પરના વિશેષ પત્રકાર જાવેદ રહેમાને વિશેષ સત્રમાં પણ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે છેલ્લા અઠવાડિયામાં, બાળકો સામે વિરોધ કરનારાઓને શાંત કરવાના પ્રયાસો વધુ તીવ્ર બન્યા હતા.
“ઈરાન સરકારે સતત બિનસત્તાવાર અહેવાલો રજૂ કર્યા છે અને દાવો કર્યો છે કે જીના મહસા કોઈ હિંસા અથવા મારપીટના પરિણામે મૃત્યુ પામ્યા નથી,” તેમણે કહ્યું. “અન્ય અહેવાલોમાં, સરકાર સુરક્ષા દળો દ્વારા બાળકોની હત્યાઓને રદિયો આપે છે, અને દાવો કરે છે કે તેઓએ આત્મહત્યા કરી હતી, ઊંચાઈ પરથી પડી ગયા હતા, ઝેર આપવામાં આવ્યા હતા અથવા અનામી ‘દુશ્મન એજન્ટો’ દ્વારા માર્યા ગયા હતા.”
હિજાબના નિયમો : યુએન માનવાધિકાર કાર્યાલયની તાજેતરની માહિતી અનુસાર,13 સપ્ટેમ્બરે પોલીસ દ્વારા ઇરાનની કહેવાતી નૈતિકતા હિજાબને યોગ્ય રીતે ન પહેરવા બદલ મહ્સાની ધરપકડ બાદ તેનું મૃત્યુ થયું, ત્યારથી ઓછામાં ઓછા 40 બાળકો સહિત વિરોધ પ્રદર્શનમાં 300 થી વધુ લોકો માર્યા ગયા છે. ઓછામાં ઓછા 15,000 લોકોની પણ ધરપકડ કરવામાં આવી છે. જર્મનીના વિદેશ પ્રધાન અન્નાલેના બેરબોકે કહ્યું, “ઈરાની શાસન હવે વિરોધીઓને મૃત્યુ દંડની ધમકી આપી રહ્યું છે
જિનીવામાં યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સ હ્યુમન રાઈટ્સ એમ્બેસેડર મિશેલ ટેલરે કાઉન્સિલને જણાવ્યું હતું કે ઈરાનના લોકો “કંઈક એટલી ‘બોલવાની અને સાંભળવાની તક’ ની સરળ માંગ કરી રહ્યા છે, જે આપણામાંના મોટા ભાગના લોકો સ્વીકારે છે. અમે તેમની હિંમતને બિરદાવીએ છીએ, ખાસ કરીને મહિલાઓ, છોકરીઓ અને યુવાનો કે જેઓ બહાદુરીપૂર્વક તેમના માનવ અધિકારો અને દુર્વ્યવહાર માટે જવાબદારીની માંગ કરી રહ્યા છે.
(ફોટો: ફાઈલ)