નવી દિલ્હીઃ ગુડ્સ એન્ડ સર્વિસ ટેક્સ (જીએસટી) એ 7 વર્ષ પૂર્ણ કર્યા છે. મોદી 1.0 સરકાર દ્વારા 1 જુલાઈ 2017ના રોજ તેનો અમલ કરવામાં આવ્યો હતો. લગભગ 17 વર્ષની લાંબી ચર્ચા પછી, દેશે આઝાદી પછીનો સૌથી મોટો ટેક્સ રિફોર્મ જોયો. 1 જુલાઈ, 2017ના રોજ, GSTએ એક દેશ, એક ટેક્સ, એક બજારનું સપનું સાકાર કર્યું હતું. ગુડ્સ એન્ડ સિમ્પલ ટેક્સ તરીકે શરૂ થયેલી આ સફર હવે સાત વર્ષ પૂર્ણ કરી ચૂકી છે.
આ પ્રસંગે, નાણા મંત્રાલયે “મજબૂત બિઝનેસ હોલિસ્ટિક ગ્રોથ” થીમ સાથે સાત વર્ષની આ સફરને યાદ કરી છે. જ્યારે દેશમાં GST લાગુ કરવામાં આવ્યો ત્યારે અધિકારીઓથી લઈને વેપારીઓ સુધી દરેકને તેના પરિણામો વિશે શંકા હતી, પરંતુ સમયની સાથે પરિસ્થિતિ સારી થઈ અને GSTએ વેપારીઓની મુશ્કેલીઓ ઘણી હદ સુધી ઓછી કરી.
હા, GSTએ માત્ર કર અને તેના દરોને સરળ બનાવ્યા નથી પરંતુ કરચોરીને પણ અંકુશમાં લીધી છે અને સરકારની આવકમાં વધારો કર્યો છે. જીએસટીથી વેપારીઓની મુશ્કેલીઓ ઓછી થઈ અને વેપાર સરળ બન્યો.
વાસ્તવમાં, GST લાગુ થયા પહેલા, દેશભરના ઘણા રાજ્યોની સરહદો પર ટ્રકોની લાંબી લાઇનો હતી. કરચોરી રોકવા માટે કોઈ નક્કર વ્યવસ્થા ન હતી. કસ્ટમ્સ અને ટ્રેડ ટેક્સ પોસ્ટ ભ્રષ્ટાચારના કેન્દ્રો બની ગયા હતા. વ્યવહારોમાં પણ વિલંબ થયો હતો. બહુવિધ કરવેરાને કારણે વસ્તુઓ મોંઘી હતી. નોંધાયેલા વેપારીઓની સંખ્યા ઓછી હતી, તેથી સરકારને આવકનું નુકસાન થયું હતું.
- જીએસટી માટે ચાર બિલ પાસ થયા હતા
જીએસટી લાગુ કરવા માટે સંસદના બંને ગૃહો દ્વારા ચાર બિલ પસાર કરવામાં આવ્યા હતા. આ બિલો હતા…
1. સેન્ટ્રલ ગુડ્સ એન્ડ સર્વિસ ટેક્સ બિલ 2017
2. ઇન્ટિગ્રેટેડ ગુડ્સ એન્ડ સર્વિસ ટેક્સ બિલ 2017
3. કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ ગુડ્સ એન્ડ સર્વિસ ટેક્સ બિલ 2017
4. ગુડ્સ એન્ડ સર્વિસ ટેક્સ (રાજ્યોને વળતર) બિલ 2017
આ પહેલા લોકસભા દ્વારા પસાર કરવામાં આવ્યા હતા અને પછી રાજ્યસભાએ તેમને સર્વસંમતિ સાથે લોકસભામાં પરત કર્યા હતા. વાસ્તવમાં, 101મો બંધારણીય સુધારો કાયદો કેન્દ્ર અને રાજ્ય બંનેને GST લાદવાની મંજૂરી આપે છે. 2016ના સુધારા પહેલા ટેક્સ વસૂલવાની સત્તા કેન્દ્ર અને રાજ્યો વચ્ચે વહેંચવામાં આવી હતી. બંધારણીય સુધારા બાદ તમામ પરોક્ષ કરની જગ્યાએ GST લાગુ કરવાનો માર્ગ ખુલી ગયો હતો.
GSTની સફળતાનો અંદાજ એ વાત પરથી લગાવી શકાય છે કે તેના અમલીકરણના એક વર્ષમાં જૂન 2018 સુધીમાં 1 કરોડ 12 લાખ 45 હજારથી વધુ વેપારીઓએ પોતાનું રજિસ્ટ્રેશન કરાવ્યું હતું. જૂન 2019માં રજિસ્ટર્ડ બિઝનેસમેનની સંખ્યા વધીને 1 કરોડ 22 લાખ 90 હજારથી વધુ થઈ ગઈ છે. આ આંકડો દર વર્ષે વધી રહ્યો છે અને અત્યાર સુધી (મે 2024) લગભગ 1.50 કરોડ સુધી પહોંચી ગયો છે.
- દેશમાં વેપાર કરવો સરળ બન્યો
GSTના અમલથી દેશમાં વેપાર કરવાનું સરળ બન્યું છે, ત્યારે તેની અસર નાના-મોટા તમામ વેપારીઓ પર પડી છે. GSTના અમલનો સૌથી મોટો ફાયદો એ થયો કે દેશના તમામ રાજ્યોમાં ટેક્સનો દર એક સરખો થઈ ગયો. GST હેઠળ ઉદ્યોગપતિઓની સંખ્યામાં દોઢ ગણો વધારો થયો છે. ચાલુ નાણાકીય વર્ષ (એપ્રિલ-જૂન)માં અત્યાર સુધીમાં ગ્રોસ ગુડ્સ એન્ડ સર્વિસ ટેક્સ કલેક્શન રૂ. 5.57 લાખ કરોડ રહ્યું છે.