નવી દિલ્હીઃ દેશમાં 2014માં સ્પેસ સ્ટાર્ટ-અપ્સની સંખ્યા માત્ર 1 હતી તે વધીને 2023માં 189 થઈ ગઈ છે. 2023માં ભારતીય સ્પેસ સ્ટાર્ટ-અપ્સમાં રોકાણ વધીને 124.7 મિલિયન ડોલર થઈ ગયું છે. આમ કેન્દ્રીય મંત્રી ડો. જિતેન્દ્ર સિંહએ રાજ્યસભામાં એક સવાલના જવાબમાં જણાવ્યું હતું.
ડૉ. જિતેન્દ્ર સિંહે જણાવ્યું હતું કે, ભારતીય અવકાશ અર્થતંત્રનું વર્તમાન કદ આશરે 8.4 બિલિયન ડોલર (વૈશ્વિક અવકાશ અર્થતંત્રના લગભગ 2-3%) હોવાનો અંદાજ છે અને અવકાશ નીતિ 2023 અમલીકરણ સાથે વર્ષ 2033 સુધીમાં તે વધીને 44 બિલિયન ડોલર થવાની ધારણા છે. ઇચ્છિત આર્થિક આંકડાઓ હાંસલ કરવામાં ખાનગી ક્ષેત્ર મુખ્ય ભૂમિકા ભજવશે. એવી અપેક્ષા રાખવામાં આવે છે કે ખાનગી ક્ષેત્ર સેટેલાઇટ ઉત્પાદન, પ્રક્ષેપણ વાહન ઉત્પાદન, ઉપગ્રહ સેવાઓ પ્રદાન કરવા અને ગ્રાઉન્ડ સિસ્ટમ્સના નિર્માણમાં સ્વતંત્ર રીતે અંતિમ ઉકેલ હાથ ધરશે.
ડૉ. જિતેન્દ્ર સિંહે જણાવ્યું હતું કે, હાલમાં, સેટેલાઇટ ઇન્સ્ટોલેશન અને ઑપરેશન માટે સરકારી માર્ગ હેઠળ સ્પેસ સેક્ટરમાં એફડીઆઈને મંજૂરી છે. સ્પેસ સેક્ટરમાં ફોરેન ડાયરેક્ટ ઈન્વેસ્ટમેન્ટ (FDI) ને પ્રોત્સાહન આપવા માટે, ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ સ્પેસ ડીપીઆઈઆઈટી સાથે પરામર્શ કરીને સ્પેસ સેક્ટર માટે એફડીઆઈ નીતિ માર્ગદર્શિકાઓની સમીક્ષા કરવાની પ્રક્રિયામાં છે.
ડૉ. જિતેન્દ્ર સિંહે કહ્યું કે, કેટલીક બિન-સરકારી સંસ્થાઓ (NGE) એ પોતાના ઉપગ્રહો લોન્ચ કર્યા છે. અન્ય ઘણા અવકાશ ઉદ્યોગો અને સ્ટાર્ટ-અપ્સ પણ તેમના પોતાના ઉપગ્રહો અને નક્ષત્રો બનાવી રહ્યા છે. આ ઉપગ્રહો કૃષિ, આપત્તિ વ્યવસ્થાપન, પર્યાવરણીય દેખરેખ વગેરેમાં એપ્લિકેશનમાં યોગદાન આપશે.
ડૉ. જિતેન્દ્ર સિંહે જણાવ્યું હતું કે, જ્યારે એક NGE એ તેનું સબ-ઑર્બિટલ લૉન્ચ વ્હીકલ લૉન્ચ કર્યું હતું, ત્યારે NGE દ્વારા પહેલીવાર ISRO કૅમ્પસમાં ખાનગી લૉન્ચપેડ અને મિશન કંટ્રોલ સેન્ટરની સ્થાપના કરવામાં આવી છે. તે NGE દ્વારા સબ-ઓર્બિટલ લોન્ચ ટૂંક સમયમાં સુનિશ્ચિત થયેલ છે. સરકારે ઇન્ડિયન સ્પેસ પોલિસી 2023ની જાહેરાત કરી છે, જે અવકાશ પ્રવૃત્તિઓના તમામ ક્ષેત્રોમાં એનજીઇની અંત-થી-અંતની સહભાગિતાને સક્ષમ કરે છે.