નવી દિલ્હીઃ ડિજિટલ પેમેન્ટ ઈકોસિસ્ટમનો પ્રચાર એ ડિજિટલ ઈન્ડિયા પ્રોગ્રામનું આવશ્યક પાસું છે અને તેનો ઉદ્દેશ્ય કાર્યક્ષમતા, પારદર્શિતા અને ગુણવત્તાના પરિણામલક્ષી લાભો સાથે નાણાકીય ક્ષેત્ર અને અર્થવ્યવસ્થાને ડિજિટાઈઝ કરવાનો છે. વર્ષોથી ડિજિટલ પેમેન્ટ વ્યવહારો નાણાકીય વર્ષ 2017-18માં 2071 કરોડથી વધીને નાણાકીય વર્ષ 2020-21માં 5,554 કરોડ થઈ ગયા છે. ચાલુ નાણાકીય વર્ષ એટલે કે નાણાકીય વર્ષ 2021-22 દરમિયાન, 20મી માર્ચ, 2022 સુધી કુલ 8193 કરોડ ડિજિટલ પેમેન્ટ વ્યવહારો નોંધાયા છે. ભારત ઈન્ટરફેસ ફોર મની-યુનિફાઈડ પેમેન્ટ્સ ઈન્ટરફેસ (BHIM-UPI) નાગરિકોના પસંદગીના પેમેન્ટ મોડ તરીકે ઉભરી આવ્યું છે અને 28મી ફેબ્રુઆરી 2022 સુધીમાં રૂ. 8.27 લાખ કરોડના મૂલ્ય સાથે 452.75 કરોડ ડિજિટલ પેમેન્ટ વ્યવહારોનો રેકોર્ડ હાંસલ કર્યો છે.
દેશમાં ડિજિટલ વ્યવહારોને વધુ પ્રોત્સાહન આપવા માટે MeitY દ્વારા RuPay ડેબિટ કાર્ડ્સ અને ઓછા મૂલ્યના BHIM-UPI ટ્રાન્ઝેક્શન્સ (P2M) ના પ્રમોશન માટેની પ્રોત્સાહક યોજના શરૂ કરવામાં આવી છે. આ યોજના બેંકોને મજબૂત ડિજિટલ પેમેન્ટ ઇકોસિસ્ટમ બનાવવામાં, RuPay ડેબિટ કાર્ડ અને BHIM-UPI ડિજિટલ ટ્રાન્ઝેક્શનને પ્રમોટ કરવા, વસ્તીના તમામ ક્ષેત્રો અને સેગમેન્ટ્સમાં અને દેશમાં ડિજિટલ ચૂકવણીને વધુ ગાઢ બનાવવાની સુવિધા આપે છે.
ડિજીટલ પેમેન્ટને ઝડપી અપનાવવા માટે ગ્રાહક/વેપારીની વર્તણૂક બદલવા માટે MeitY દ્વારા અન્ય વિવિધ પ્રોત્સાહન/કેશબેક યોજનાઓ શરૂ કરવામાં આવી હતી. તેમાંની કેટલીક વ્યક્તિઓ અને વેપારીઓ માટે BHIM કેશબેક યોજનાઓ, BHIM આધાર મર્ચન્ટ ઇન્સેન્ટિવ સ્કીમ, BHIM-UPI મર્ચન્ટ ઓન-બોર્ડિંગ સ્કીમ મર્ચન્ટ ડિસ્કાઉન્ટ રેટ (MDR) રિઇમ્બર્સમેન્ટ સ્કીમ હતી. MeitY એ ગ્રામીણ ભારતમાં ડિજિટલ સાક્ષરતા વધારવા માટે “પ્રધાનમંત્રી ગ્રામીણ ડિજિટલ સાક્ષરતા અભિયાન (PMGDISHA)” નામની યોજના શરૂ કરી.
અઠવાડિયાના ‘આઝાદીકા ડિજિટલ મહોત્સવ’ના ભાગરૂપે, MeitY એ ભારતની ડિજિટલ પેમેન્ટ જર્ની એક માર્કી ‘ડિજિટલ પેમેન્ટ ઉત્સવ’ દ્વારા ઉજવી. આ દિવસે ભારતમાં ડિજિટલ ચૂકવણીની યાત્રા અને ઉદયની ઉજવણી કરવામાં આવી હતી અને સરકાર, બેંકિંગ ક્ષેત્ર, ફિનટેક કંપનીઓ અને સ્ટાર્ટઅપ્સના નેતાઓને એકસાથે લાવ્યા હતા. નાણાકીય વર્ષ 2019-20 અને નાણાકીય વર્ષ 2020-21 માં ડિજિટલ પેમેન્ટ્સના પ્રમોશન માટે સિદ્ધિઓ માટે ટોચની બેંકોને વિવિધ શ્રેણીઓમાં પુરસ્કાર અને માન્યતા આપવામાં આવી હતી. ડિજિટલ પેમેન્ટની સલામતી અને સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરવા માટે, સરકાર અને ભારતીય રિઝર્વ બેંક (RBI) દ્વારા વિવિધ પગલાં લેવામાં આવ્યા છે.