આજે લગભગ દરેક બીજા માતાપિતા સમાન પીડાથી પીડાઈ રહ્યા છે. શાળાથી લઈને ઘર સુધી બાળકોનો સ્ક્રીન ટાઈમ ઘણો વધી ગયો છે. પહેલા જાડા ચશ્મા માતાપિતાની ચિંતાઓ વધારતા હતા, પરંતુ હવે વિવિધ સંશોધનો દાવો કરી રહ્યા છે કે આ ચશ્મા વજન અને સ્થૂળતા વધારવાનું કારણ છે. છેવટે, સ્ક્રીન ટાઇમ વજનને કેવી રીતે અસર કરે છે?
દિલ્હીની સીકે બિરલા હોસ્પિટલના મિનિમલ એક્સેસ, જીઆઈ અને બેરિયાટ્રિક સર્જરીના ડિરેક્ટર ડૉ. સુખવિંદર સિંહ સગ્ગુએ એક વાતચીતમાં સ્ક્રીન ટાઇમિંગ અને વજન વધવા વચ્ચેની કડી સમજાવી. તેમણે કહ્યું, “બાળકોમાં વજન વધવાનું એક મુખ્ય કારણ સ્ક્રીન પર વધુ પડતો સમય વિતાવવાનું છે અને આનું મુખ્ય કારણ બેઠાડુ જીવનશૈલી અને બિનઆરોગ્યપ્રદ ખાવાની આદતો છે. “સ્માર્ટફોન, ટેબ્લેટ, ટેલિવિઝન અને ગેમિંગ કન્સોલ પર લાંબો સમય વિતાવવાથી શારીરિક પ્રવૃત્તિ ઓછી થાય છે, જેના કારણે ઉર્જાનો ખર્ચ ઓછો થાય છે.”
ડોકટરો તેની માત્ર શારીરિક શરીર પર જ નહીં, પણ બાળકની માનસિક સ્થિતિ પર પણ થતી ખરાબ અસરો વિશે વાત કરે છે. “અભ્યાસો દર્શાવે છે કે જે બાળકો સ્ક્રીન પર ઘણો સમય વિતાવે છે તેઓ ઘણીવાર બિનઆરોગ્યપ્રદ વિકલ્પોને પ્રોત્સાહન આપતી જાહેરાતોથી પ્રભાવિત થાય છે અને ઉચ્ચ કેલરીવાળા પ્રોસેસ્ડ ખોરાક ખાય છે”
સંશોધન દર્શાવે છે કે સ્ક્રીન પર વધુ પડતો સમય વિતાવવાથી ઊંઘની પેટર્નમાં વિક્ષેપ પડી શકે છે, જે ચયાપચયને અસર કરી શકે છે અને સ્થૂળતાનું જોખમ વધારી શકે છે. બહાર રમવાની અને સામાજિક ક્રિયાપ્રતિક્રિયાના અભાવને કારણે આ સમસ્યા વધુ જટિલ બને છે, જેના કારણે સ્નાયુઓનો વિકાસ ઓછો થાય છે અને એકંદરે તેમની તંદુરસ્તી નબળી પડે છે.
ડૉ. સગ્ગુ તેનું જોખમ ઘટાડવાની સલાહ આપે છે. “માતાપિતા અને સંભાળ રાખનારાઓ સ્ક્રીન-ટાઇમ મર્યાદા નક્કી કરીને, બહારની પ્રવૃત્તિઓને પ્રોત્સાહન આપીને અને સંતુલિત પોષણને પ્રોત્સાહન આપીને આ જોખમો ઘટાડી શકે છે,” તેમણે કહ્યું. ભોજન સમયે અને સૂવાના સમયે ટેકનોલોજી-મુક્ત ઝોન બનાવવાથી પણ સ્ક્રીન એક્સપોઝરને નિયંત્રિત કરવામાં મદદ મળી શકે છે.
એવું કહી શકાય કે જો બાળપણથી જ સ્વસ્થ આદતો કેળવવામાં આવે, તો આપણે આપણા બાળકોને મોટા જોખમોથી બચાવી શકીએ છીએ. બાળકો સારી જીવનશૈલી અપનાવી શકે છે, જેનાથી તેમનામાં સ્થૂળતા અને સંબંધિત સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓનું જોખમ ઓછું થઈ શકે છે.
2018માં વર્લ્ડ કેન્સર રિસર્ચ ફંડ દ્વારા કરવામાં આવેલા એક સંશોધનમાં દાવો કરવામાં આવ્યો હતો કે, વધુ વજનવાળા બાળકોને કેન્સર થવાની શક્યતા વધુ હોય છે. તેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે બાળકોમાં વજન અને સ્થૂળતા વધવાનું એક મુખ્ય કારણ સ્ક્રીન પર વધુ સમય વિતાવવાનું છે. તેમાં ખાસ કહેવામાં આવ્યું છે કે જે બાળકોનું વજન વધારે છે અને મેદસ્વી છે તેઓ પુખ્તાવસ્થામાં પણ આ જ રીતે રહેવાની શક્યતા વધારે છે, અને આવા બાળકોને કેન્સરનું જોખમ વધારે હોય છે.