નવી દિલ્હીઃ ભારતના રાષ્ટ્રપતિ, શ્રીમતી દ્રૌપદી મુર્મુએ આજે ભારતીય ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ ઇન્ફર્મેશન ટેક્નોલોજી (IIIT), લખનૌના બીજા દીક્ષાંત સમારોહમાં હાજરી આપી હતી. આ પ્રસંગે બોલતા, રાષ્ટ્રપતિએ કહ્યું કે આજે ભારત પાસે 5 Ds છે – માંગ, ડેમોગ્રાફી, ડેમોક્રેસી, ડિઝાયર અને ડ્રીમ. આ 5D આપણા વિકાસની સફરમાં ખૂબ જ ફાયદાકારક સાબિત થશે. આપણી અર્થવ્યવસ્થા, જે એક દાયકા પહેલા 11મા સ્થાને હતી, આજે 5મી સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થા છે અને વર્ષ 2030 સુધીમાં 3જી સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થા બનવાના માર્ગે છે. ભારત એક પ્રગતિશીલ અને લોકશાહી રાષ્ટ્ર છે. અમારું સપનું છે કે ભારત વર્ષ 2047 સુધીમાં એક વિકસિત દેશ બની જાય. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે IIIT લખનૌના તમામ વિદ્યાર્થીઓની જવાબદારી છે કે તેઓ આ વિઝનમાં ભાગીદાર બને એટલું જ નહીં પરંતુ તેને સાકાર કરવા માટે પોતાનું સર્વશ્રેષ્ઠ પ્રદાન કરે.
રાષ્ટ્રપતિએ કહ્યું કે, પરિવર્તન કુદરતનો નિયમ છે. આપણે ચોથી ઔદ્યોગિક ક્રાંતિની શરૂઆતના સાક્ષી છીએ. માનવ જીવનને સરળ બનાવવા અને ઉત્પાદકતા વધારવા માટે આર્ટિફિશિયલ ઈન્ટેલિજન્સ એક મહત્વપૂર્ણ સાધન સાબિત થઈ રહ્યું છે. તેની વ્યાપક એપ્લિકેશનો સાથે, AI અને મશીન લર્નિંગ આપણા જીવનના લગભગ તમામ પાસાઓને સ્પર્શે છે. આરોગ્યસંભાળ, શિક્ષણ, કૃષિ, સ્માર્ટ શહેરો, ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર, સ્માર્ટ મોબિલિટી અને ટ્રાન્સપોર્ટેશન વગેરે જેવા તમામ ક્ષેત્રોમાં, AI અને મશીન લર્નિંગ અમારી કાર્યક્ષમતા અને કાર્યક્ષમતામાં મોટા પાયે સુધારો કરવાની ઘણી તકો રજૂ કરી રહ્યાં છે. તેઓ એ નોંધીને ખુશ હતા કે ભારત માત્ર 4થી ઔદ્યોગિક ક્રાંતિનો મહત્વનો ભાગ નથી પરંતુ આર્ટિફિશિયલ ઈન્ટેલિજન્સ, મશીન લર્નિંગ, ઈન્ટરનેટ ઓફ થિંગ્સ અને બ્લોકચેન જેવી નવી ટેકનોલોજીના વૈશ્વિક હબ તરીકે પણ ઉભરી રહ્યું છે.
રાષ્ટ્રપતિએ કહ્યું કે AI અને અન્ય સમકાલીન તકનીકી વિકાસ અમર્યાદિત અને અભૂતપૂર્વ વિકાસાત્મક અને પરિવર્તનની શક્યતાઓ પ્રદાન કરે છે. પરંતુ, એઆઈના ઉપયોગથી ઉદ્ભવતી નૈતિક દુવિધાઓ પહેલા ઉકેલાય તે જરૂરી છે. ઓટોમેશનથી ઉદ્ભવતી રોજગારની સમસ્યા હોય, કે પછી આર્થિક અસમાનતાનું વિસ્તરતું અંતર હોય કે AIના પરિણામે માનવીય પૂર્વગ્રહ હોય, આપણે દરેક સમસ્યાના સર્જનાત્મક ઉકેલો શોધવા પડશે. તેમણે કહ્યું કે આપણે એ પણ સુનિશ્ચિત કરવું પડશે કે આપણે ‘આર્ટિફિશિયલ ઈન્ટેલિજન્સ’ની સાથે ‘ઈમોશનલ ઈન્ટેલિજન્સ’ને પણ મહત્વ આપીએ. આપણે યાદ રાખવું જોઈએ કે AI એ અંત ન હોવો જોઈએ પરંતુ એક સાધન હોવું જોઈએ જેનો હેતુ માનવ જીવનની ગુણવત્તા વધારવાનો છે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે આપણે જે પણ નિર્ણય લઈએ છીએ તે વ્યક્તિને સૌથી નીચલા સ્તરે લાભ મળવો જોઈએ.
આઈઆઈઆઈટી લખનૌને ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ નેશનલ ઈમ્પોર્ટન્સનો દરજ્જો આપવામાં આવ્યો છે તેની નોંધ લઈને રાષ્ટ્રપતિને ખુશી થઈ. તેમણે કહ્યું કે આ દરજ્જો આ સંસ્થાની ક્ષમતા, ક્ષમતા અને કાર્યક્ષમતાનું સૂચક છે. તેમણે હાઇલાઇટ કર્યું કે આ દરજ્જા સાથે, દેશ અને સમાજ તેમની પાસેથી અપેક્ષા રાખે છે કે તેઓ માત્ર શિક્ષણના ક્ષેત્રમાં ઉચ્ચતમ ધોરણો સુધી જીવશે નહીં પરંતુ શ્રેષ્ઠતાના એવા પરિમાણો પણ સ્થાપિત કરશે જે પોતાનામાં બેન્ચમાર્ક હશે.
રાષ્ટ્રપતિએ કહ્યું કે પ્રાદેશિક ભાષાઓમાં જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવાનો વિચાર એક સકારાત્મક પગલું છે. ભાષાકીય મર્યાદાઓને કારણે જ્ઞાન વૃદ્ધિમાં આવતા અવરોધોને દૂર કરવા માટે આ પગલું એક મોટું પગલું સાબિત થશે. તેમણે કહ્યું કે ઇન્ક્યુબેશન સેન્ટરની સ્થાપના C.R.E.A.T.E. સંશોધન અને વિકાસને કાર્યકારી અને મૂર્ત સ્વરૂપ આપીને સમાજ માટે સુલભ બનાવવાનું પ્રશંસનીય પગલું છે. તેમણે જણાવ્યું કે આર્ટિફિશિયલ ઈન્ટેલિજન્સ અને તેના એપ્લીકેશન પર કેન્દ્રિત અભ્યાસક્રમ વિદ્યાર્થીઓને નવા ટેકનોલોજીકલ લેન્ડસ્કેપમાં નેવિગેટ કરવા માટે જરૂરી કૌશલ્યો પ્રદાન કરે છે. તેઓ એ નોંધીને ખુશ હતાં કે IIIT લખનૌ સમાજ અને ઉદ્યોગ દ્વારા સામનો કરવામાં આવતા પડકારોને ઉકેલવા અને વિદ્યાર્થીઓને સમય સાથે ઊભી થતી માંગણીઓ માટે તૈયાર કરવા માટે પ્રતિબદ્ધ છે.