નવી દિલ્હીઃ કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રી અને સહકારિતા મંત્રી અમિત શાહે પશ્ચિમ બંગાળમાં કોલકાતા સ્થિત સેન્ટ્રલ ફોરેન્સિક સાયન્સ લેબોરેટરી (CFSL)ના નવા મકાનનું ઉદ્ઘાટન કર્યું. આ પ્રસંગે કેન્દ્રીય ગૃહ સચિવ અને અન્ય મહાનુભાવો ઉપસ્થિત રહ્યા હતા. કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રી અને સહકારિતા મંત્રી અમિત શાહે પોતાના સંબોધનમાં જણાવ્યું હતું કે પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીના નેતૃત્વમાં, ભારત સરકાર સુરક્ષિત, પારદર્શક અને પુરાવા આધારિત ફોજદારી ન્યાય વ્યવસ્થા બનાવવાના વિઝન સાથે કામ કરી રહી છે. તેમણે કહ્યું કે આજે આ પ્રયાસમાં બીજી એક મહત્વપૂર્ણ કડી ઉમેરવામાં આવી રહી છે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે કોલકાતામાં ₹88 કરોડના ખર્ચે બનેલી ફોરેન્સિક સાયન્સ લેબોરેટરી (FSL) પશ્ચિમ બંગાળ, ઝારખંડ, બિહાર, ઓડિશા, આસામ, સિક્કિમ અને પૂર્વોત્તરના તમામ રાજ્યોને પુરાવા આધારિત ફોજદારી ન્યાય વ્યવસ્થા વિકસાવવામાં અને સર્વાંગી અભિગમ સાથે ભૂમિકા ભજવવામાં મદદ કરશે. શાહે કહ્યું કે અમારા ત્રણ નવા ફોજદારી કાયદાઓના અમલીકરણમાં, આ FSL પુરાવા, ફોરેન્સિક વિજ્ઞાનના મહત્વને સમજવા, અપનાવવા અને પહોંચાડવામાં અને દરેક પોલીસ સ્ટેશન સુધી પહોચાડવામાં અને દોષસિદ્ધિ સુનિશ્ચિત કરવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવશે.
કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે મોદી સરકાર 3-4 રાજ્યોના ક્લસ્ટર બનાવીને દેશભરમાં FSLનું નેટવર્ક સ્થાપિત કરવા માટે કામ કરી રહી છે. જેથી તેમની ફોજદારી ન્યાય પ્રણાલી પુરાવા-આધારિત બને. તેમણે કહ્યું કે આ ક્લસ્ટર અભિગમ સાથે, જાન્યુઆરી 2026 થી ફોરેન્સિક સાયન્સને પોલીસ સ્ટેશન સ્તર સુધી લઈ જવા, દરેક કોર્ટમાં પુરાવા તરીકે તેનું મહત્વ સ્થાપિત કરવા અને પોલીસ સ્ટેશનોમાં દરેક તપાસ અધિકારીને તેનું મહત્વ સમજાવવા માટે એક અભિયાન શરૂ કરવામાં આવશે. જેથી દેશભરમાં ફોજદારી ન્યાય પ્રણાલી દલીલ પર આધારિતથી પુરાવા-આધારિત બનશે, ખાતરી કરશે કે દોષિતોને શંકાના લાભનો ફાયદો ન મળે અને પીડિતને ન્યાય મળે. અમિત શાહે કહ્યું કે આ સમગ્ર પ્રક્રિયા ત્યારે જ શક્ય છે, જ્યારે પોલીસ સ્ટેશનો, સરકારી વકીલો અને અદાલતો તેનું મહત્વ સમજે, તેને અપનાવે અને તેને તેમના કાર્યમાં પ્રાથમિકતા આપે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે FSL નેટવર્ક બનાવીને અને ક્લસ્ટર અભિગમ અપનાવીને, જટિલ કેસોમાં નિષ્ણાતોની સંડોવણીથી નિર્ણયો વધુ કાર્યક્ષમ રીતે લેવામાં આવશે. જેના પરિણામે સમગ્ર ફોજદારી ન્યાય પ્રણાલીમાં ધરમૂળથી પરિવર્તન આવશે. તેમણે એ પણ ઉલ્લેખ કર્યો કે આજે, નાર્કોટિક્સ વર્ઝન 2.0 અને એક્સપ્લોઝિવ વર્ઝન 2.0 ઔપચારિક રીતે લોન્ચ કરવામાં આવ્યા છે, જે દેશભરની ફોરેન્સિક વિજ્ઞાન પ્રયોગશાળાઓ માટે વિવિધ કાર્યોને સરળ બનાવશે.
અમિત શાહે કહ્યું કે આજે, 21મી સદીમાં, જ્યારે આપણા વ્યવહારો, સંદેશાવ્યવહાર, ઓળખ અને મૂળભૂત વિગતો એક જ જગ્યાએ સંગ્રહિત થઈ રહી છે, ત્યારે ગુનાનું સ્વરૂપ પણ ઝડપથી બદલાઈ રહ્યું છે. તેમણે કહ્યું કે ગુના અટકાવનારાઓ ગુનેગારોથી બે ડગલાં આગળ રહે તે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે અને જો આપણે આ પ્રયાસમાં વિજ્ઞાન અને સ્પષ્ટ કાયદાઓનો ઉપયોગ નહીં કરીએ, તો આપણે ગુનેગારોથી આગળ રહી શકીશું નહીં. તેમણે જણાવ્યું હતું કે ફોરેન્સિક ઓડિટ દ્વારા હવે મોટા નાણાકીય કૌભાંડોનો પર્દાફાશ થઈ રહ્યો છે અને આપણી ફોજદારી ન્યાય વ્યવસ્થા એક નવા યુગમાં પ્રવેશી રહી છે.
કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રી અને સહકારિતા મંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે ભારતીય ન્યાય સંહિતા (BNS), ભારતીય નાગરિક સુરક્ષા સંહિતા (BNSS) અને ભારતીય સાક્ષ્ય અધિનિયમ (BSA) એ ભારતના લોકોના બંધારણીય અધિકારોનું રક્ષણ કરવા માટે ભારતના લોકો દ્વારા ચૂંટાયેલા સંસદ દ્વારા બનાવવામાં આવેલા કાયદા છે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે પ્રધાનમંત્રી મોદીના નેતૃત્વમાં, ભારત સરકારે બ્રિટિશરો દ્વારા બનાવવામાં આવેલા 160 વર્ષ જૂના કાયદાઓને રદ કર્યા છે અને નવા ભારત માટે નવા કાયદા રજૂ કર્યા છે. તેમણે કહ્યું કે લોકોને ન્યાય આપવાની દિશામાં આ એક ક્રાંતિકારી પરિવર્તન છે, કારણ કે હવે પુરાવાના અભાવે દોષિતો છટકી શકશે નહીં. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે આ કાયદાઓએ આગામી 100 વર્ષોમાં થઈ શકે તેવા તમામ સંભવિત તકનીકી ફેરફારોને પહેલાથી જ સમાવિષ્ટ અને વ્યાખ્યાયિત કર્યા છે.
અમિત શાહે જણાવ્યું હતું કે નવા ફોજદારી કાયદાઓએ ગુનાના સ્થળની તપાસ અને સુનાવણીમાં ટેકનોલોજીના ઉપયોગ માટે કાનૂની આધાર પૂરો પાડ્યો છે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે સાત વર્ષથી વધુની જેલની સજાને પાત્ર ગુનાઓમાં, ફોરેન્સિક સાયન્સ ટીમની મુલાકાત ફરજિયાત બનાવવામાં આવી છે. તેમણે કહ્યું કે આ કાયદાઓ સમયસર ન્યાય સુનિશ્ચિત કરે છે, જેમાં 60 દિવસમાં ચાર્જશીટ દાખલ કરવાની જોગવાઈ છે. તેમણે ઉમેર્યું કે હવે લગભગ 60 ટકા કેસોમાં 60 દિવસમાં ચાર્જશીટ દાખલ કરવામાં આવી રહી છે, જે એક મોટી સિદ્ધિ છે. તેમણે એમ પણ કહ્યું કે “અનુપસ્થિતિમાં ટ્રાયલ” દ્વારા, ટ્રાયલ હાથ ધરવામાં આવશે અને ભાગેડુઓની ગેરહાજરીમાં પણ સજા સંભળાવવામાં આવશે, અને તેમને આંતરરાષ્ટ્રીય કરારોનો ઉપયોગ કરીને પાછા લાવવામાં આવશે. તેમણે કહ્યું કે દેશમાં 17,184 પોલીસ સ્ટેશન CCTNS સાથે જોડાયેલા છે, ઓનલાઇન છે, અને તેમનો ડેટા સામૂહિક રીતે જનરેટ કરવામાં આવી રહ્યો છે.
કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રીએ કહ્યું કે ભારત સરકારે દરેક જિલ્લામાં એક ફોરેન્સિક મોબાઇલ વાન માટે સમર્થન આપ્યું છે, અને ઘણા રાજ્યોએ નોંધાયેલી FIR ની સંખ્યાના આધારે વાનની સંખ્યામાં વધારો કર્યો છે. તેમણે જણાવ્યું કે રાષ્ટ્રીય ફોરેન્સિક સાયન્સ યુનિવર્સિટી (NFSU)ના 16 કેમ્પસને મંજૂરી આપવામાં આવી છે, 7ની સ્થાપના કરવામાં આવી છે અને બાકીના પ્રક્રિયામાં છે. તેમણે કહ્યું કે, આ ઉપરાંત, પ્રશિક્ષિત માનવશક્તિની ઉપલબ્ધતા સુનિશ્ચિત કરવા માટે દરેક મોટા રાજ્યમાં NFSU કોલેજની સ્થાપના કરવામાં આવશે. તેમણે નોંધ્યું હતું કે દેશભરના 26 કેમ્પસમાંથી, વાર્ષિક 36,000 વિદ્યાર્થીઓ ડિગ્રી, ડિપ્લોમા અને પીએચડી સાથે સ્નાતક થશે, જ્યારે દેશની જરૂરિયાત દર વર્ષે 30,000 પ્રશિક્ષિત વ્યાવસાયિકોની છે. આ રીતે, જરૂરિયાત મુજબ માનવ સંસાધન બનાવવાનું કાર્ય અગાઉથી પૂર્ણ કરવામાં આવ્યું છે. શ્રી શાહે ઉમેર્યું હતું કે ₹1,300 કરોડના ખર્ચે 9 વધુ NFSU કેમ્પસ બનાવવામાં આવશે અને ₹860 કરોડના ખર્ચે 7 નવા CFSL સ્થાપિત કરવામાં આવશે. તેમણે કહ્યું કે ગૃહ મંત્રાલયે રાજ્યોના ફોરેન્સિક વિજ્ઞાન માળખાને ટેકો આપ્યો છે. તેમણે એ પણ ઉલ્લેખ કર્યો કે ફોરેન્સિક ક્ષમતાઓના આધુનિકીકરણ માટે ₹2,080 કરોડની યોજના રજૂ કરવામાં આવી રહી છે અને ₹200 કરોડના ખર્ચે રાષ્ટ્રીય ફોરેન્સિક ડેટા સેન્ટર સ્થાપિત કરવામાં આવશે.
અમિત શાહે કહ્યું કે આપણા બંધારણ ઘડવૈયાઓએ બંધારણમાં સ્વતંત્રતાની ભાવના દાખલ કરી હતી, પરંતુ આપણે તેને જમીન પર લાગુ કરવાનું કામ ખૂબ મોડું શરૂ કર્યું છે. તેમણે કહ્યું કે આપણી જવાબદારી છે કે ગરીબમાં ગરીબ વ્યક્તિ પણ ગૌરવ અને સિસ્ટમમાં વિશ્વાસ સાથે પોલીસ સ્ટેશનમાં આવી શકે અને શક્ય તેટલા ઓછા સમયમાં કાનૂની પ્રક્રિયા દ્વારા ન્યાય મેળવી શકે.
