મેઘધનુષ્યમાં કાળો, રાખોડી અને ભૂરો રંગ કેમ નથી? જાણો તેની પાછળનું વિજ્ઞાન
મેઘધનુષ્યમાં સાત રંગો હોય છે.આ આખી દુનિયા જાણે છે.સામાન્ય રીતે તેઓ જ્યારે વરસાદ પછી સૂર્ય બહાર આવે છે ત્યારે બને છે.જ્યારે પ્રકાશ હવામાં હાજર પાણીના કણોને અથડાવે છે ત્યારે મેઘધનુષ્ય રચાય છે.પછી તે પાણીના ટીપાં હોય કે ધુમ્મસ.પરંતુ મેઘધનુષ્યમાં કાળો, ભૂરો, રાખોડી અને સફેદ રંગ હોતો નથી. શા માટે?
સૂર્યમાંથી આવતો પ્રકાશ આપણને સફેદ દેખાય છે.પરંતુ આ પ્રકાશ અનેક રંગોનો બનેલો છે. જ્યારે પ્રકાશ પાણીના ટીપાંમાંથી પસાર થાય છે, ત્યારે પ્રિઝમ ઇફેક્ટને કારણે આપણને સાત રંગો દેખાય છે.મેઘધનુષ્યમાં હાજર રંગોની તરંગલંબાઇ જુદી જુદી હોય છે.પ્રકાશ મોજાની જેમ વહે છે, જેમ સમુદ્રમાં તરંગો ઉઠ્યા અને પડ્યા રાખે છે.આ તરંગોની પોતાની લંબાઈ અને પહોળાઈ હોય છે, તેને તરંગલંબાઈ કહે છે.
આ તરંગોને આપણે દૃશ્યમાન સ્પેક્ટ્રમ કહીએ છીએ.એટલે કે, મેઘધનુષ્યમાં સૌથી નાની તરંગલંબાઇ વાયોલેટની છે, જ્યારે લાલ સૌથી વધુ છે.જ્યારે સફેદ પ્રકાશ પાણીના ટીપાં સાથે અથડાય છે, ત્યારે તે રીફ્રેક્શનમાંથી પસાર થાય છે.એટલે કે, સફેદ પ્રકાશના તરંગો સાત રંગોમાં વહેંચાયેલા છે.આ સાથે તેમની દિશા પણ બદલાય છે.દરેક પ્રકાશ થોડી માત્રામાં વક્રીવર્તન કરે છે.
જ્યારે ઘણાં ટીપાંમાંથી ઘણો પ્રકાશ વક્રીભવે છે ત્યારે મેઘધનુષ્ય રચાય છે.તેથી જ આપણને સાત રંગો દેખાય છે.આ છે- લાલ, નારંગી, પીળો, લીલો, વાદળી, ઈન્ડિગો અને વાયોલેટ.પરંતુ આ સંપૂર્ણ રીતે સાચું નથી.મેઘધનુષ્ય ઘણા રંગોથી બનેલું છે.કયો રંગ ક્યારે શરૂ થાય છે અને ક્યારે સમાપ્ત થાય છે તે કહેવું મુશ્કેલ છે.ઉદાહરણ તરીકે, વાદળી અને લીલો મળીને Turquoise બનાવે છે.પરંતુ આપણે આ રંગને ખૂબ નજીકથી જોઈને જોઈશું.અન્યથા તે દેખાતું નથી.
વાસ્તવમાં લીલા અને વાદળી રંગો એકબીજાની નજીક હોય છે, તેથી મેઘધનુષ્યમાં Turquoise રંગ પણ બને છે.ખરેખર રંગોની દુનિયા વિચિત્ર છે.વિવિધ રંગો મળીને વિવિધ રંગો બનાવે છે. ઉદાહરણ તરીકે, લીલો અને લાલ મળીને બ્રાઉન બનાવે છે.પરંતુ મેઘધનુષ્યમાં લીલા અને લાલ બેન્ડ ખૂબ જ દૂર છે, તેથી તેઓ શોધી શકાતા નથી.આ કારણોસર, આપણે મેઘધનુષ્યમાં ભૂરા રંગને જોતા નથી.જો મેઘધનુષ્યમાં દેખાતા રંગોની પટ્ટીઓ એક સાથે ભળી જાય તો બીજા ઘણા રંગો પણ જોઈ શકાય છે.
પરંતુ ત્યાં ફક્ત બે જ રંગો છે જે તમે ક્યારેય મેઘધનુષ્યમાં જોશો નહીં. તે છે- કાળો અને સફેદ. કાળો રંગ એટલે રંગોની ગેરહાજરી.એટલે કે જ્યાં બિલકુલ પ્રકાશ નથી.જો પ્રકાશ હશે, તો મેઘધનુષ્ય રચાશે.તેમાં રંગો હશે.પરંતુ તે કાળો ન હોઈ શકે.અંધારામાં ક્યારેય મેઘધનુષ્ય બનતું નથી.બીજો સફેદ દેખાતો નથી કારણ કે તેમાં તમામ રંગો છે.એટલે કે, જ્યારે તમામ રંગો દૃશ્યમાન સ્પેક્ટ્રમમાં જોવા મળે છે.તેથી તેને સફેદ કહેવામાં આવે છે.
મેઘધનુષ્યમાં ગ્રે રંગ કેમ નથી? તેનું કારણ એ છે કે ગ્રે કલર બ્લેક એન્ડ વ્હાઇટના મિશ્રણમાંથી બને છે.સફેદ પ્રકાશનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે અને કાળો રંગ અંધકારનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે.હવે બે રંગો એકબીજા સાથે ભળી શકતા નથી, તેથી મેઘધનુષ્યમાં રાખોડી રંગ દેખાતો નથી.કારણ કે મેઘધનુષ્ય પ્રકાશમાં બને છે.અંધારામાં નહીં.તેથી જ કાળા અને સફેદ ભળી શકતા નથી. તો ગ્રે ક્યાંથી દેખાશે?
