પિતૃ પક્ષ: ભક્તો પૂર્વજોની આત્માની શાંતિ, મુક્તિ અને પરિવારના સુખ અને સમૃદ્ધિ માટે શ્રાદ્ધ વિધિ કરે છે
હિન્દુ કેલેન્ડર મુજબ પિતૃ પક્ષ અશ્વિન મહિનાના કૃષ્ણ પક્ષની પ્રતિપદા તિથિથી શરૂ થતો માનવામાં આવે છે. આ સમય શ્રાદ્ધ અને તર્પણ જેવા ધાર્મિક વિધિઓ માટે ખાસ મહત્વપૂર્ણ છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ સમય દરમિયાન પિતૃઓ પૃથ્વી પર આવે છે અને તર્પણ અને પિંડદાનથી તેમના વંશજો પાસેથી સંતોષ મેળવે છે.
આ પ્રસંગે ભક્તો પૂર્વજોની આત્માની શાંતિ, મુક્તિ અને પરિવારના સુખ અને સમૃદ્ધિ માટે શ્રાદ્ધ વિધિ કરે છે. અશ્વિન મહિનો 8 સપ્ટેમ્બરથી શરૂ થઈ રહ્યો છે.
પંચાંગ મુજબ 8 સપ્ટેમ્બર કૃષ્ણ પક્ષની પ્રતિપદા તિથિ છે, જે રાત્રે 9.11 વાગ્યા સુધી અસરકારક રહેશે. આ પછી દ્વિતીયા તિથિ શરૂ થાય છે. આ દિવસે પૂર્વ ભાદ્રપદ નક્ષત્ર રાત્રે 8.02 વાગ્યા સુધી અસરકારક રહે છે અને તે પછી ઉત્તર ભાદ્રપદ નક્ષત્ર અસરકારક રહે છે. દિવસ દરમિયાન, ધૃતિ યોગ, પછી શૂલ યોગ અને અંતે ગંધ યોગ રચાય છે. કરણી દ્રષ્ટિએ, બલવ, કૌલવ અને તૈતિલ કરણનો યોગ રચાય છે.
જો આપણે ગ્રહોની સ્થિતિ જોઈએ તો સૂર્ય સિંહ રાશિમાં સ્થિત છે અને ચંદ્ર બપોરે 02:29 વાગ્યા સુધી કુંભ રાશિમાં રહ્યા પછી મીન રાશિમાં પ્રવેશ કરે છે. દિવસનો સૂર્યોદય સવારે 06:03 વાગ્યે અને સૂર્યાસ્ત સાંજે 06:34 વાગ્યે થાય છે, જ્યારે ચંદ્રોદય સાંજે 06:58 વાગ્યે અને ચંદ્રાસ્ત બીજા દિવસે સવારે 06:24 વાગ્યે થાય છે.
શુભ સમયની વાત કરીએ તો બ્રહ્મ મુહૂર્ત 04:31 થી 05:17 વાગ્યા સુધી છે. અભિજીત મુહૂર્ત 11:53 થી 12:44 વાગ્યા સુધી છે અને વિજય મુહૂર્ત 02:24 થી 03:14 વાગ્યા સુધી છે. સૂર્યાસ્તની આસપાસના સમયમાં અનુક્રમે ગોધૂળી અને સંધ્યા મુહૂર્ત પણ અસરકારક છે. અશુભ સમય રાહુકાલ 07:37થી 09:11 અને ગુલિક કાલ 01:52થી 03:26 છે. જેમાં કોઈપણ શુભ કાર્યની શરૂઆત નિષેધ માનવામાં આવે છે.
આ દિવસે પંચકનો પ્રભાવ પણ દિવસભર રહે છે, જેના કારણે શુભ કાર્યો, ખાસ કરીને ઘર બાંધકામ, લગ્ન અથવા યાત્રા મુલતવી રાખવા યોગ્ય માનવામાં આવે છે. દિશાશુલ પૂર્વ દિશામાં હોવાથી તે દિશામાં મુસાફરી કરવાનું ટાળવાની સલાહ આપવામાં આવે છે.
શ્રાદ્ધ સંબંધિત ધાર્મિક પરંપરાઓ અનુસાર, પ્રતિપદા તિથિ પર, જે પૂર્વજોનું મૃત્યુ થયું હતું અથવા જેમની મૃત્યુ તારીખ જાણીતી નથી તેમના માટે શ્રાદ્ધ કરવામાં આવે છે. ખાસ કરીને આ દિવસે દાદા-દાદી અથવા માતૃપૂર્વજોનું શ્રાદ્ધ કરવામાં આવે છે.
શ્રાદ્ધ કરતી વખતે ઘરને શુદ્ધ કરવું, ગંગાજળ છાંટવું, દક્ષિણ દિશા તરફ મુખ કરીને તર્પણ કરવું અને પવિત્ર ભાવનાઓ સાથે બ્રાહ્મણ ભોજન અને દાન આપવું જરૂરી છે. શ્રાદ્ધમાં દૂધ, સફેદ ફૂલો, તલ, મધ, ગંગાજળ અને સફેદ વસ્ત્રોથી બનેલી ખીર ખાસ ફળદાયી માનવામાં આવે છે. પંચબલીનો ભોગ લગાવવાથી, ગાય, ભોજન અને વસ્ત્રોનું દાન કરવાથી પિતૃઓ પ્રસન્ન થાય છે અને પરિવારમાં સુખ અને સમૃદ્ધિ આવે છે.
