આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સ (AI) અને મશીન લર્નિંગ (ML) ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ હવે ભારતના સુપ્રીમ કોર્ટમાં પણ થઈ રહ્યો છે. ન્યાયિક પ્રક્રિયાઓને વધુ અસરકારક અને ઝડપી બનાવવા માટે કોર્ટમાં AIનો ઉપયોગ શરૂ થયો છે. AI નો ઉપયોગ મુખ્યત્વે મૌખિક દલીલો લખવા, કેસ ફાઇલ કરવા અને કાનૂની દસ્તાવેજોના અનુવાદમાં થઈ રહ્યો છે. ન્યાયિક નિર્ણયો લેવામાં તેનો ઉપયોગ થઈ રહ્યો નથી. આ પહેલનો ઉદ્દેશ્ય માત્ર કોર્ટના કામકાજને ઝડપી બનાવવાનો નથી પરંતુ ન્યાયાધીશોને કાનૂની સંશોધનમાં મદદ કરવાનો પણ છે.
કેન્દ્રીય મંત્રી અર્જુન રામ મેઘવાલે રાજ્યસભામાં માહિતી આપી હતી કે સુપ્રીમ કોર્ટમાં બંધારણીય બેંચના કેસોમાં મૌખિક દલીલો AI ની મદદથી ટ્રાન્સક્રિપ્ટ કરવામાં આવી રહી છે. આ ટ્રાન્સક્રિપ્ટ્સ સુપ્રીમ કોર્ટની સત્તાવાર વેબસાઇટ પર ઉપલબ્ધ કરાવવામાં આવી છે. ઉપરાંત, નેશનલ ઇન્ફોર્મેટિક્સ સેન્ટર (NIC) ના સહયોગથી, સુપ્રીમ કોર્ટ રજિસ્ટ્રી AI ટૂલ્સનો ઉપયોગ કરીને ચુકાદાઓનું અંગ્રેજીમાંથી 18 ભારતીય ભાષાઓમાં ભાષાંતર કરી રહી છે. આ ભાષાઓમાં હિન્દી, તમિલ, બંગાળી, તેલુગુ, મરાઠી, ઉર્દૂ, ગુજરાતી, કન્નડ, પંજાબી, મલયાલમ, આસામી, ઓડિયા, નેપાળી, કાશ્મીરી, કોંકણી, સંતાલી, ગારો અને ખાસીનો સમાવેશ થાય છે.
સુપ્રીમ કોર્ટ રજિસ્ટ્રીએ IIT મદ્રાસના સહયોગથી AI અને ML આધારિત પ્રોટોટાઇપ ટૂલ્સ વિકસાવ્યા છે. આ સાધનો ઇલેક્ટ્રોનિક ફાઇલિંગ મોડ્યુલ અને કેસ મેનેજમેન્ટ સોફ્ટવેર (ICMIS) સાથે સંકલિત કરવામાં આવશે. વધુમાં, લગભગ 200 એડવોકેટ્સ-ઓન-રેકોર્ડને આ સાધનોની અસર અને ઉપયોગિતા સમજવા માટે ઍક્સેસ આપવામાં આવી છે.
સરકારે સ્પષ્ટ કર્યું છે કે ન્યાયિક નિર્ણયો લેવામાં AI ની કોઈ ભૂમિકા રહેશે નહીં. હાલમાં તેનો ઉપયોગ બંધારણીય બેંચની સુનાવણી દરમિયાન ફક્ત ટ્રાન્સક્રિપ્શન અને અનુવાદ માટે થઈ રહ્યો છે. ભવિષ્યમાં પણ નિયમિત સુનાવણી દરમિયાન તેને અપનાવવાની યોજના છે.
