નવી દિલ્હીઃ બિહાર સરકારે રાજ્યમાં બૃહદ એક શિંગડાવાળા ગેંડાની વસ્તીમાં વાર્ષિક 3% વધારો કરવાનો નિર્ણય લીધો છે. તેણે આગામી બે વર્ષમાં પશ્ચિમ ચંપારણ જિલ્લામાં વાલ્મિકી ટાઈગર રિઝર્વ (VTR)માં ગેંડા ધરાવતા વિસ્તારોને 5% વધારવાનો પણ નિર્ણય કર્યો છે. નેપાળના ચિતવનમાં યોજાયેલી 3જી એશિયન રાઇનો રેન્જ કન્ટ્રીઝ મીટિંગની પૃષ્ઠભૂમિમાં આ નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે. ભૂટાન, ભારત, ઇન્ડોનેશિયા, મલેશિયા અને નેપાળના પ્રતિનિધિઓએ ત્રણ દિવસીય ચર્ચામાં ભાગ લીધો હતો અને તેને માન્યતા આપી હતી. એશિયન ગેંડો દ્વારા વિવિધ પડકારોનો સામનો કરવો પડી રહ્યો છે.
એશિયન ગેંડો સંરક્ષણ, 2023 માટે ચિત્વન ઘોષણા હેઠળ, એશિયન ગેંડા શ્રેણીના દેશોએ સંકલન અને સહકાર કરવાનો નિર્ણય લીધો છે. અન્ય ઘણા ઉદ્દેશ્યો પૈકી, ઘોષણા શાસનને સુરક્ષિત અને મજબૂત કરવા, ગુપ્ત માહિતી એકત્ર કરવા અને ગેંડો ગુના અને તેના ગેરકાયદેસર શિંગડાના વેપાર પર વાસ્તવિક સમયની ગુપ્ત માહિતી શેર કરવા માંગે છે. આનુવંશિક સ્વાસ્થ્યને સુધારવા માટે સમાન પ્રજાતિની વસ્તી વચ્ચે ગેંડોના વિનિમયને પ્રોત્સાહિત કરવાનો પણ હેતુ ધરાવે છે. ગેંડો ધરાવતા વિસ્તારોમાં વસવાટ વ્યવસ્થાપન તકનીકોને સુધારવા માટે પણ કામ કરશે જેથી વસવાટની અનુકૂળતા અને તેની શ્રેણીના વિસ્તરણને મહત્તમ કરી શકાય.
ચિતવન ઘોષણા મુજબ, પાંચ એશિયન રાઇનો રેન્જના દેશો એટલે કે. ભૂટાન, ભારત, ઇન્ડોનેશિયા, મલેશિયા અને નેપાળએ અમલીકરણ દ્વારા આ ગેંડા ધરાવતા દેશો માટે તેમની વસ્તીમાં ઓછામાં ઓછો 3% વાર્ષિક વૃદ્ધિ દર હાંસલ કરવાના હેતુ સાથે ગ્રેટર વન-હોર્ડ, જાવાન અને સુમાત્રન ગેંડોની વસ્તીનું સંચાલન કરવા માટે પ્રતિબદ્ધ છે. બિહાર આ દિશામાં આગળ વધી રહ્યું છે. એ નોંધવું જોઇએ કે ભારતીય ગેંડા એક સમયે ભારત-ગંગાના મેદાનના સમગ્ર પંથકમાં હતા. જો કે, અતિશય શિકાર અને કૃષિ વિકાસને કારણે ઉત્તર ભારતમાં 11 સ્થળોએ તેની શ્રેણીમાં ભારે ઘટાડો થયો.
જો કે, પશ્ચિમ બંગાળ અને બિહાર જેવી રાજ્ય સરકારો દ્વારા એવા વિસ્તારોમાં ગેંડાના પુનઃપ્રવેશ માટે પહેલ કરવામાં આવી રહી છે જ્યાં થોડા દાયકાઓ પહેલા સુધી ગેંડાની વસ્તી હતી. 22 સપ્ટેમ્બર, 2022 સુધીમાં, આસામમાં 2,613 ગેંડા છે. ભારત ગ્રેટર વન-હોર્ન્ડ ગેંડોનું ઘર છે, જે ગેંડોની સૌથી મોટી પ્રજાતિ છે. તે લગભગ 8-25 ઇંચ લાંબા એક કાળા શિંગડા દ્વારા ઓળખાય છે અને ચામડીના ફોલ્ડ્સ સાથે ગ્રે-બ્રાઉન છુપાવે છે, જે તેને બખ્તર-પ્લેટેડ દેખાવ આપે છે.
