નવી દિલ્હીઃ ભારતની ઈલેક્ટ્રોનિક ચીજવસ્તુઓની નિકાસ 2013-14માં USD 6600 મિલિયનથી લગભગ 88 ટકા વધીને 2021-22માં USD 12,400 મિલિયન થઈ ગઈ છે. મોબાઈલ ફોન, આઈટી હાર્ડવેર (લેપટોપ, ટેબ્લેટ), કન્ઝ્યુમર ઈલેક્ટ્રોનિક્સ (ટીવી અને ઓડિયો), ઈન્ડસ્ટ્રીયલ ઈલેક્ટ્રોનિક્સ અને ઓટો ઈલેક્ટ્રોનિક્સ આ સેક્ટરમાં મુખ્ય નિકાસ છે.
ઇલેક્ટ્રોનિક્સ પરની રાષ્ટ્રીય નીતિ 2019નો ઉદ્દેશ્ય ભારતમાં મુખ્ય ઘટકો વિકસાવવા અને ઉદ્યોગને વૈશ્વિક સ્તરે સ્પર્ધા કરવા માટે સક્ષમ વાતાવરણ બનાવવા માટે પ્રોત્સાહિત કરીને અને ડ્રાઇવિંગ ક્ષમતાઓને ઇલેક્ટ્રોનિક્સ સિસ્ટમ ડિઝાઇન એન્ડ મેન્યુફેક્ચરિંગ (ESDM) માટે વૈશ્વિક હબ તરીકે સ્થાન આપવાનો છે. મોટા પાયે ઈલેક્ટ્રોનિક્સ મેન્યુફેક્ચરિંગ માટે પ્રોડક્શન લિંક્ડ ઈન્સેન્ટિવ સ્કીમ (PLI), ઈલેક્ટ્રોનિક કમ્પોનન્ટ્સ અને સેમિકન્ડક્ટર્સના ઉત્પાદનને પ્રોત્સાહન આપવા માટેની સ્કીમ (SPECS), મોડિફાઈડ ઈલેક્ટ્રોનિક્સ મેન્યુફેક્ચરિંગ ક્લસ્ટર સ્કીમ (EMC 2.0) જેવી પ્રોડક્શન લિંક્ડ ઈન્સેન્ટિવ સ્કીમ (EMC 2.0) ઇલેક્ટ્રોનિક્સ ક્ષેત્રને પ્રોત્સાહન આપવા અને જરૂરી ઇકોસિસ્ટમ સ્થાપિત કરવા માટે હાર્ડવેરની રજૂઆત કરવામાં આવી છે. ભારતમાં નિકાસમાં સતત વૃદ્ધિ જોવા મળી રહી છે.
જાન્યુઆરી 2022માં ભારતની મર્ચેન્ડાઇઝ નિકાસ જાન્યુઆરી 2021ના 27.54 બિલિયન ડોલરની સરખામણીમાં 23.69% વધીને USD 34.06 બિલિયન થઈ છે; જાન્યુઆરી 2020માં USD 25.85 બિલિયન કરતાં 31.75%નો વધારો નોંધાયો છે. 2021-22 (એપ્રિલ-જાન્યુઆરી)માં ભારતની વેપારી નિકાસ 2020-21 (એપ્રિલ-જાન્યુઆરી) માં USD 228.9 અબજ કરતાં 46.53% વધીને USD 335.44 અબજ થઈ; 2019-20 (એપ્રિલ-જાન્યુઆરી) માં USD 264.13 બિલિયન કરતાં 27.0% નો વધારો દર્શાવે છે.
સરકાર નિકાસને વેગ આપવા માટે ઘણા સક્રિય પગલાં લઈ રહી છે. ખાસ કરીને રોગચાળા દરમિયાન નિકાસ ક્ષેત્ર દ્વારા સામનો કરવામાં આવતા અવરોધો અને અડચણોને દૂર કરવામાં મદદ કરવા માટે Anexport મોનિટરિંગ ડેસ્કની સ્થાપના કરવામાં આવી છે. બિનજરૂરી અને જૂની જોગવાઈઓને દૂર કરવા વાણિજ્ય વિભાગ હેઠળના વિવિધ કાયદાઓની સમીક્ષા કરવામાં આવી રહી છે. અનેક દ્વિપક્ષીય વેપાર કરારો ખૂબ જોરશોરથી ચાલી રહ્યા છે. વન ડિસ્ટ્રિક્ટ વન પ્રોડક્ટ (ODOP) જેવી પહેલ દ્વારા ભારતના દરેક જિલ્લાને નિકાસ હબ તરીકે વિકસાવવા સરકાર પ્રતિબદ્ધ છે. વિવિધ નિકાસકારોલક્ષી યોજનાઓ દ્વારા નિકાસકારોને પણ સમર્થન આપવામાં આવી રહ્યું છે. તર્કસંગતીકરણ અને અપરાધીકરણ દ્વારા અનુપાલનનું ભારણ ઘટાડવાના પ્રયાસો કરવામાં આવી રહ્યા છે અને વ્યવસાય કરવાની સરળતાને સુધારવા માટે ઘણી પહેલ કરવામાં આવી રહી છે.
નિકાસકારોને લાઇસન્સ આપવા અને તેમની ફરિયાદોનું નિરાકરણ કરવા માટે IT આધારિત પ્લેટફોર્મ કામ કરી રહ્યું છે. સરકાર વિશ્વસનીય સપ્લાયર તરીકે ભારતની વૈશ્વિક સ્થિતિ સુધારવા માટે ભારતીય નિકાસના બ્રાન્ડિંગના મૂલ્યને વધારવા પર પણ કામ કરી રહી છે અને વૈશ્વિક મૂલ્ય શૃંખલા સાથે રાષ્ટ્રને સંરેખિત કરવા સક્રિય પગલાં હાથ ધરવામાં આવી રહ્યા છે.
