મહેસાણા વિક્રમ સંવત 1414માં ચાવડા રાજવંશના મેસાજી ચાવડા દ્વારા સ્થાપવામાં આવી હતી. બાદમાં ગાયકવાડે 1902માં મહેસાણા માટે વહીવટી મથક સ્થાપ્યો હતો. 1947માં ભારતની સ્વતંત્રતા સાથે મહેસાણાને ભારતના સંઘ સાથે ભેળવી દેવામાં આવ્યું હતું. તે બોમ્બે રાજ્યનો ભાગ હતો. બાદમાં 1960માં બોમ્બે રાજ્યનું વિભાજન મહારાષ્ટ્ર અને ગુજરાતમાં થયું હતું. મહેસાણા ગુજરાતનો એક જિલ્લો બન્યું હતું. મેહસાના જિલ્લાનું મુખ્ય મથક મહેસાણા તાલુકામાં છે.
શહેરમાં ગાયકવાડ દ્વારા બાંધવામાં આવેલું એક સ્થળ છે, જે રાજમહલ તરીકે ઓળખાય છે. મહેસાણા જીલ્લામાં દસ તાલુકા છે. મહેસાણા, કડી, વિસનગર, વિજાપુર, વડનગર, ખેરાલુ, બેચરાજી, સતલાસણા, જોટાણા અને ઉંઝા. મહેસાણા જિલ્લોનો વિસ્તાર 5600 ચો.કિ.મી. છે. ઉત્તર સરહદમાં બનાસકાંઠા જિલ્લો છે અને પશ્ચિમમાં પાટણ જિલ્લાની સરહદ છે. દક્ષિણમાં અમદાવાદ જિલ્લા અને દક્ષિણ-પૂર્વમાં ગાંધીનગર જિલ્લા છે. પૂર્વમાં સાબરકાંઠા જિલ્લો છે.
ગુજરાત રાજ્યના દરેક જિલ્લાની સ્થાપના અનેક વર્ષો પહેલા દ્વારા કરવામાં આવી છે. કોઈક જિલ્લાની સ્થાપના યુદ્ધ-લડાઈ બાદ થઈ છે તો કોઈ જિલ્લાની સ્થાપના રાજા-મહારાજા દ્વારા કરવામાં આવી છે. ગુજરાત રાજ્યની સ્થાપના વર્ષ 1960માં થઈ હતી અને તે સમયે કેટલાક જિલ્લાઓને ગુજરાતમાં રાખવાનું નકકી કરવામાં આવ્યું હતું.
મહેસાણામાં ઘણી મોટી શૈક્ષણિક સંસ્થાઓની હાજરી છે શહેરથી 10 કિમી દૂર આવેલા ગણપત યુનિવર્સિટી, આઈટી, એન્જિનિયરિંગ, ફાર્મસી, કૃષિ, વિજ્ઞાન, મેનેજમેન્ટ, કળા અને વાણિજ્ય જેવા ક્ષેત્રોમાં વિશેષતા આપે છે. ગુજરાત પાવર એન્જીનિયરિંગ કૉલેજ અને સેફ્રોની ઇન્સ્ટિટ્યુટ ઓફ ટેકનોલોજી એન્જિનિયરિંગ અને મેનેજમેન્ટમાં અભ્યાસક્રમો આપે છે. તેઓ ગુજરાત ટેક્નોલોજોલોજીકલ યુનિવર્સિટી સાથે જોડાયેલા છે.
સાર્વજનિક કેળવણી મંડળ ટ્રસ્ટ ઉત્તર ગુજરાતમાં અનેક શાળાઓ ચલાવે છે. તે ફાર્મસી, નર્સિંગ, હોમિયોપેથીના ક્ષેત્રમાં શિક્ષણ પણ આપે છે. ત્યાં 126 વર્ષનો ટી.જે. હાઇસ્કૂલ કોમ્પલેક્ષમાં ગુરુકુલ ઇંગ્લીશ મિડિયમ સ્કૂલ છે. આ શાળા વર્ષ 2012માં ઇંગ્લીશ મઘ્યમ શરૂ કરી છે. શ્રેષ્ઠ અંગ્રેજી શિક્ષણ પૂરું પાડવાનું લક્ષ્ય એન.જી. જેવી ઘણી પ્રાથમિક અને ઉચ્ચતર માધ્યમિક શાળા છે. ઇન્ટરનેશનલ સ્કૂલ, જે મહેસાણામાં સીબીએસઈની અગ્રણી શાળાઓ પૈકી એક છે.
