નવી દિલ્હી: એક મહત્વપૂર્ણ પગલામાં, કોમ્પ્ટ્રોલર અને ઓડિટર જનરલ (CAG) એ ભારતીય સ્ટોક એક્સચેન્જમાં સૂચિબદ્ધ ટોચની 30 જાહેર ક્ષેત્રની કંપનીઓ (PSUs) ના ખાસ ઓડિટ માટે તૈયારી કરી છે. આ ઓડિટ, મુખ્યત્વે પર્યાવરણીય, સામાજિક અને શાસન (ESG) ધોરણોનું પાલન મૂલ્યાંકન કરવાનો છે, જેમાં 18 અનલિસ્ટેડ સરકારી કંપનીઓની સંપૂર્ણ તપાસ પણ શામેલ હશે.
CAG ખાસ કરીને એ જોશે કે સરકારી કંપનીઓ પર્યાવરણીય નિયમોનું પાલન કરવામાં કેટલી ખંતપૂર્વક કાર્ય કરે છે. પર્યાવરણ હેઠળ, કંપનીઓની કાર્બન ઉત્સર્જન, પાણી વ્યવસ્થાપન, વન સંરક્ષણ અને પ્રદૂષણ નિયંત્રણ નીતિઓની તપાસ કરવામાં આવશે. S (સામાજિક) પાસામાં કર્મચારી કલ્યાણ, લિંગ સમાનતા અને સમુદાય વિકાસ યોજનાઓનું મૂલ્યાંકન કરવાની શક્યતા છે. G (શાસન) પાસામાં બોર્ડ માળખું, ભ્રષ્ટાચાર નિવારણ અને નાણાકીય પારદર્શિતા પર ધ્યાન આપવામાં આવશે.
CAG એ સ્પષ્ટતા કરી કે ઓડિટ ડિજિટલ ટૂલ્સ અને થર્ડ-પાર્ટી વેરિફિકેશન દ્વારા હાથ ધરવામાં આવશે, અને રિપોર્ટ સંસદની પબ્લિક એકાઉન્ટ્સ કમિટીને સુપરત કરવામાં આવશે. આ જાહેરાત એવા સમયે કરવામાં આવી છે જ્યારે ભારતમાં ESG પાલન પર વૈશ્વિક દબાણ વધી રહ્યું છે. સેબીના બિઝનેસ રિસ્પોન્સિબિલિટી અને સસ્ટેનેબિલિટી રિપોર્ટિંગ ફ્રેમવર્ક હેઠળ ટોચની 1,000 લિસ્ટેડ કંપનીઓ માટે ESG ડિસ્ક્લોઝર ફરજિયાત છે. જોકે, ઘણા PSUs આમાંથી મુક્તિ મેળવે છે.
જુલાઈ 2025 માં CAG ના અહેવાલમાં જાણવા મળ્યું હતું કે 20 મુખ્ય PSUs માં મહિલા ડિરેક્ટરોનો અભાવ હતો અને તેમના બોર્ડ માળખામાં ખામી હતી, જેના કારણે તેમના કોર્પોરેટ ગવર્નન્સ પર પ્રશ્નો ઉભા થયા હતા.
ડેપ્યુટી CAG એએમ બજાજે જણાવ્યું હતું કે આવા ઓડિટિંગથી સરકારી કંપનીઓમાં પારદર્શિતા વધશે અને તેમના શાસન રેકોર્ડમાં સુધારો થશે. તે ભારતના ટકાઉ વિકાસ લક્ષ્યોને મજબૂત બનાવવામાં પણ એક સીમાચિહ્નરૂપ સાબિત થઈ શકે છે.
આવા પગલાથી સાબિત થશે કે CAG દેશમાં વધુ સારું શાસન લાવવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી રહ્યું છે. બજાજે આ કંપનીઓના નામ લીધા નથી, પરંતુ તેમાં SBI, ONGC, NTPC, BPCL અને કોલ ઇન્ડિયા જેવી મોટી કંપનીઓનો સમાવેશ થશે. આમાંની ઘણી કંપનીઓ ઊર્જા ક્ષેત્રમાં સંકળાયેલી છે, જે પર્યાવરણીય રીતે ખૂબ જ સંવેદનશીલ માનવામાં આવે છે.
આ કંપનીઓ પોતાના સ્તરે પર્યાવરણનું સંપૂર્ણ ધ્યાન રાખે છે, પરંતુ CAG જેવી બંધારણીય એજન્સી દ્વારા તપાસ થવાથી તેમની તકેદારી વધુ વધશે. 18 અનલિસ્ટેડ કંપનીઓ મુખ્યત્વે ઊર્જા, ખાણકામ અને સંરક્ષણ ક્ષેત્રોમાં કાર્યરત હશે, સાથે સાથે કેટલાક રાજ્ય-સ્તરીય કોલસા ઉત્પાદકો અને જળવિદ્યુત પ્રોજેક્ટ્સ પણ હશે.