નવી દિલ્હીઃ ભારત સરકારના ગ્રામીણ વિકાસ મંત્રાલયના જમીન સંસાધન વિભાગે રિયલ એસ્ટેટ અને અન્ય વ્યવહારો માટે આધુનિક, ઓનલાઈન, પેપરલેસ અને નાગરિક-કેન્દ્રિત નોંધણી પ્રણાલીને એકીકૃત કરવા માટે ‘નોંધણી બિલ 2025’નો મુસદ્દો તૈયાર કર્યો છે. ગ્રામીણ વિકાસ મંત્રાલયના જણાવ્યા અનુસાર, એકવાર આ બિલ લાગુ થઈ ગયા પછી, તે બંધારણ પહેલાના નોંધણી અધિનિયમ, 1908નું સ્થાન લેશે.
ગ્રામીણ વિકાસ મંત્રાલય દ્વારા આજે મંગળવારે (27 મે) જારી કરાયેલા એક નિવેદનમાં જણાવાયું છે કે, એકવાર અમલમાં આવ્યા પછી, આ બિલ બંધારણ પૂર્વેના નોંધણી અધિનિયમ, 1908નું સ્થાન લેશે. પૂર્વ-લેજિસ્લેટિવ પરામર્શ પ્રક્રિયાના ભાગ રૂપે, ‘નોંધણી બિલ-2025’ નો ડ્રાફ્ટ જમીન સંસાધન વિભાગની વેબસાઇટ પર અપલોડ કરવામાં આવ્યો છે. જેથી 30 દિવસની અંદર (25 જૂન અથવા તે પહેલાં) જાહેર જનતા પાસેથી નિર્ધારિત ફોર્મેટમાં સૂચનો મંગાવી શકાય. સમય જતાં, જાહેર અને ખાનગી બંને વ્યવહારોમાં નોંધાયેલા દસ્તાવેજોની ભૂમિકા વધી છે, જે ઘણીવાર નાણાકીય, વહીવટી અને કાનૂની નિર્ણય લેવાનો આધાર બનાવે છે.
મંત્રાલયના જણાવ્યા અનુસાર, નોંધણી અધિનિયમ, 1908 એ એક સદી કરતાં વધુ સમયથી ભારતમાં દસ્તાવેજ નોંધણી પ્રણાલીના પાયાના પથ્થર તરીકે સેવા આપી છે. તે રિયલ એસ્ટેટ અને અન્ય વ્યવહારોને અસર કરતા દસ્તાવેજોની નોંધણી માટે કાનૂની આધાર પૂરો પાડે છે. સમય જતાં, જાહેર અને ખાનગી બંને વ્યવહારોમાં નોંધાયેલા દસ્તાવેજોની ભૂમિકા વધી છે, જે ઘણીવાર નાણાકીય, વહીવટી અને કાનૂની નિર્ણય લેવાનો આધાર બનાવે છે. તેથી, નોંધણી પ્રક્રિયા મજબૂત અને વિશ્વસનીય હોવી જોઈએ તે મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે. કાનૂની નિર્ણયોમાં નોંધાયેલા દસ્તાવેજો પર વધતી જતી નિર્ભરતાએ એક દૂરંદેશી અને અસરકારક નોંધણી પ્રણાલીની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો છે.
તાજેતરના વર્ષોમાં, ટેકનોલોજીનો વધતો ઉપયોગ વિકસિત થતી સામાજિક-આર્થિક પ્રથાઓ અને યોગ્ય ખંત, સેવા વિતરણ અને કાનૂની નિર્ણય માટે નોંધાયેલા દસ્તાવેજો પર વધતી જતી નિર્ભરતાએ એક દૂરંદેશી નોંધણી માળખું બનાવવાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો છે. ઘણા રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોએ હાલના 1908ના કાયદા હેઠળ ઓનલાઈન દસ્તાવેજ સબમિશન અને ડિજિટલ ઓળખ ચકાસણી જેવી નવીનતાઓ રજૂ કરી છે. નોંધણી અધિકારીઓની ભૂમિકાઓ અને જવાબદારીઓ સ્પષ્ટ રીતે વ્યાખ્યાયિત કરવી પણ જરૂરી છે.
મંત્રાલયના નિવેદન મુજબ, નોંધણી અધિકારીઓની ભૂમિકાઓ અને જવાબદારીઓને સ્પષ્ટ રીતે વ્યાખ્યાયિત કરવી પણ એટલી જ મહત્વપૂર્ણ છે જેથી તેઓ લાગુ કાયદા અનુસાર નોંધણી પ્રક્રિયાની અખંડિતતા અને વિશ્વસનીયતા જાળવી શકે. આ પ્રગતિઓના આધારે, હવે દેશભરમાં સુરક્ષિત, કાર્યક્ષમ અને નાગરિક-કેન્દ્રિત નોંધણી પ્રથાઓને ટેકો આપવા માટે એક સુમેળભર્યું અને સક્ષમ કાયદાકીય માળખું પૂરું પાડવાની જરૂર છે. આ વિઝનને સાકાર કરવા માટે નોંધણી બિલ, 2025 રજૂ કરવામાં આવ્યું છે.