નવી દિલ્હીઃ વિશ્વ આરોગ્ય સંગઠન (WHO) એ પરંપરાગત દવા પ્રથાઓમાં ભારતના કૃત્રિમ બુદ્ધિમત્તા (AI) ના ઉપયોગની પ્રશંસા કરી છે. તેને એક ઐતિહાસિક અને અગ્રણી પગલું ગણાવ્યું છે. WHO એ તેના પ્રથમ ટેકનિકલ રિપોર્ટ “Mapping the Application of AI in Traditional Medicine” માં ભારતના પ્રયાસોને વૈશ્વિક ધોરણ તરીકે માન્યતા આપી છે. આ અહેવાલ ભારતના પ્રસ્તાવ પર તૈયાર કરવામાં આવ્યો છે અને આયુષ (આયુર્વેદ, યોગ, નેચરોપથી, યુનાની, સિદ્ધ, સોવા રિગ્પા અને હોમિયોપેથી) માં ટેકનોલોજીના અસરકારક ઉપયોગ વિશે વિગતવાર સમજાવે છે.
આ અહેવાલ સમજાવે છે કે ભારત કેવી રીતે AI, મશીન લર્નિંગ અને ડીપ ન્યુરલ નેટવર્ક જેવી અદ્યતન તકનીકો દ્વારા નાડી પરીક્ષણ, પ્રકૃતિ મૂલ્યાંકન અને જીભ પરીક્ષણ જેવી પરંપરાગત નિદાન પદ્ધતિઓને વધુ વૈજ્ઞાનિક અને વ્યક્તિગત બનાવી રહ્યું છે. આ તકનીકો માત્ર રોગોની સચોટ ઓળખ કરવામાં મદદ કરી રહી નથી પરંતુ વ્યક્તિની પ્રકૃતિ અનુસાર તબીબી ઉકેલો પણ પ્રદાન કરી રહી છે. કેન્દ્રીય આયુષ રાજ્ય મંત્રી પ્રતાપરાવ જાધવે WHO ની પ્રશંસાને ભારતીય પરંપરાગત જ્ઞાન સાથે આધુનિક ટેકનોલોજીને જોડીને વૈશ્વિક આરોગ્યસંભાળને મજબૂત બનાવવાના પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીના વિઝનનું પરિણામ ગણાવ્યું છે.
જાધવે જણાવ્યું હતું કે SAHI પોર્ટલ, NAMASTE પોર્ટલ અને AYUSH રિસર્ચ પોર્ટલ જેવા ડિજિટલ પ્લેટફોર્મ ભારતને તે દિશામાં લઈ જઈ રહ્યા છે જ્યાં વ્યક્તિગત, પુરાવા-આધારિત અને વૈશ્વિક સ્તરે સુલભ આરોગ્યસંભાળ પૂરી પાડી શકાય છે. આયુષ મંત્રાલયના સચિવ વૈદ્ય રાજેશ કોટેચાએ જણાવ્યું હતું કે 2018 માં શરૂ કરાયેલ આયુષ ગ્રીડ પ્લેટફોર્મ આ બધી પહેલોનો પાયો છે, જેના દ્વારા ભારત પરંપરાગત તબીબી જ્ઞાનને સાચવવા અને તેને વૈશ્વિક ડિજિટલ આરોગ્ય માળખામાં એકીકૃત કરવા માટે કામ કરી રહ્યું છે.
WHO રિપોર્ટ ભારતની બીજી એક મોટી પહેલ “આયુર્જેનોમિક્સ” પર પણ પ્રકાશ પાડે છે. આ પ્રોજેક્ટ આયુર્વેદ અને જીનોમિક્સનો સંગમ છે, જેમાં AI ની મદદથી રોગોના જનીન-આધારિત સંકેતોને ઓળખવામાં આવે છે અને વ્યક્તિના સ્વાસ્થ્ય માટે કસ્ટમાઇઝ્ડ સલાહ આપવામાં આવે છે. આ પહેલ પરમાણુ અને જનીન સ્તરે હર્બલ દવાઓની અસરોને સ્પષ્ટ કરવામાં પણ મદદ કરી રહી છે. આ ઉપરાંત, WHO દ્વારા ટ્રેડિશનલ નોલેજ ડિજિટલ લાઇબ્રેરી (TKDL) ને વૈશ્વિક મોડેલ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવી છે, જે AI સાધનોની મદદથી ભારતીય તબીબી ગ્રંથો અને જ્ઞાનનું સંરક્ષણ, વિશ્લેષણ અને ડિજિટાઇઝેશન કરી રહી છે.
WHO એ ઓનલાઈન કન્સલ્ટેશન માટે ડિજિટલ પ્લેટફોર્મ વિકસાવવા, આયુષ ડોકટરોને ડિજિટલ સાક્ષરતા શીખવવા અને પરંપરાગત દવાને આધુનિક આરોગ્ય પ્રણાલીઓ સાથે જોડવા માટે ઇન્ટરઓપરેબલ સિસ્ટમ્સ બનાવવાના ભારતના પ્રયાસોની પણ પ્રશંસા કરી. રિપોર્ટ અનુસાર, ભારતમાં આયુષ ક્ષેત્રનું બજાર કદ હવે US $ 43.4 બિલિયન સુધી પહોંચી ગયું છે, જે માત્ર આરોગ્યસંભાળમાં જ નહીં પરંતુ ભારતના આર્થિક વિકાસમાં પણ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી રહ્યું છે. WHO દ્વારા આ માન્યતા એ વાતનો પુરાવો છે કે ભારત પરંપરાગત જ્ઞાન અને આધુનિક ટેકનોલોજીને જોડીને વિશ્વ આરોગ્ય ક્ષેત્રને નવી દિશા આપી રહ્યું છે.