નવી દિલ્હી: વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની અધ્યક્ષતામાં કેન્દ્રીય મંત્રીમંડળની આર્થિક બાબતોની સમિતિએ શુક્રવારે કોલસા લિન્કેજની હરાજી નીતિમાં સુધારો કરીને નિર્બાધ, કાર્યક્ષમ અને પારદર્શી ઉપયોગ (‘કોલસેતુ’) માટે નવી વિન્ડોને મંજૂરી આપી દીધી છે. આ નવી વિન્ડો દ્વારા કોઈપણ ઔદ્યોગિક ઉપયોગ અને નિકાસ માટે કોલસાની ફાળવણી કરી શકાશે. તેને એનઆરએસ (NRS) લિન્કેજ નીતિમાં સામેલ કરવામાં આવ્યું છે. આ પગલું કોલસા ક્ષેત્રમાં સરકારના ચાલી રહેલા સુધારાઓને વધુ ગતિ આપશે.
આ નિર્ણય પર પ્રતિક્રિયા આપતા વડાપ્રધાન મોદીએ X પર લખ્યું, “કેબિનેટે ‘કોલસેતુ’ નીતિને મંજૂરી આપી દીધી છે, જેનાથી કોલસાના સરળ, કાર્યક્ષમ અને પારદર્શી ઉપયોગ માટે એક નવો રસ્તો ખુલશે. આનાથી ‘ઇઝ ઑફ ડુઇંગ બિઝનેસ’ (Ease of Doing Business) માં મદદ મળશે, દેશમાં કોલસાની ઉપલબ્ધતા વધશે અને આયાતી કોલસા પરની નિર્ભરતા ઘટશે. આ પગલું ભારતની ઊર્જા સુરક્ષાને મજબૂત કરશે અને વિકાસને ઝડપી બનાવશે.”
નવી નીતિ 2016ની એનઆરએસ (નોન-રેગ્યુલેટેડ સેક્ટર) લિન્કેજ હરાજી નીતિમાં ‘કોલસેતુ’ નામની એક અલગ વિન્ડો જોડે છે, જેના હેઠળ હરાજી દ્વારા લાંબા ગાળા માટે કોલસાનું લિન્કેજ કોઈપણ સ્થાનિક ઔદ્યોગિક ગ્રાહક અથવા નિકાસના હેતુ માટે ફાળવી શકાશે. આ વિન્ડોમાં કોકિંગ કોલની ઓફર કરવામાં આવશે નહીં.
વર્તમાન નીતિ અનુસાર, એનઆરએસ – જેમ કે સિમેન્ટ, સ્ટીલ (કોકિંગ), સ્પોન્જ આયર્ન, એલ્યુમિનિયમ અને અન્ય (ખાતર-યુરિયા સિવાય) તેમજ તેમના કેપ્ટિવ પાવર પ્લાન્ટ્સ માટેના તમામ નવા કોલસા લિન્કેજ હરાજીના આધારે ફાળવવામાં આવે છે. વર્તમાન વ્યવસ્થામાં પેટા-ક્ષેત્રો માત્ર નિર્દિષ્ટ અંતિમ વપરાશકર્તાઓ (End-users) પૂરતા મર્યાદિત છે.
બદલાતા બજાર પરિદૃશ્ય અને ‘ઇઝ ઑફ ડુઇંગ બિઝનેસ’ને ધ્યાનમાં રાખીને, તેમજ દેશની ઊર્જા જરૂરિયાતોને પૂરી કરવા અને આયાતી કોલસા પરની નિર્ભરતા ઘટાડવા માટે વર્તમાન કોલસાના ભંડારોના વધુ સારા ઉપયોગની જરૂરિયાત અનુભવાઈ. આ અંતર્ગત, વાણિજ્યિક ખનનની જેમ, જ્યાં અંતિમ ઉપયોગની કોઈ બાધ્યતા હોતી નથી, તે જ રીતે એનઆરએસ નીતિમાં સુધારો કરીને આ નવી વિન્ડો જોડવામાં આવી છે, જે કોઈપણ ઔદ્યોગિક ઉપયોગ અને નિકાસ માટે લાંબા ગાળાના કોલસા લિન્કેજને મંજૂરી આપશે.
જોકે, આ વિન્ડોમાં ટ્રેડર્સને ભાગ લેવાની મંજૂરી આપવામાં આવશે નહીં. નિર્દિષ્ટ એન્ડ-યુઝર પેટા-ક્ષેત્રો માટેની હાલની લિન્કેજ હરાજી પ્રક્રિયા ચાલુ રહેશે. આ નિર્દિષ્ટ વપરાશકર્તાઓ નવા પેટા-ક્ષેત્ર (કોલસેતુ) વિન્ડોમાં પણ ભાગ લઈ શકશે.
આ વિન્ડો હેઠળ પ્રાપ્ત કોલસા લિન્કેજનો ઉપયોગ દેશની અંદર પોતાના વપરાશ, કોલસા વૉશિંગ, અન્ય ઔદ્યોગિક જરૂરિયાતો તથા કોલસાની નિકાસ માટે કરી શકાશે. રીસેલ (ફરીથી વેચાણ) કરવાની મંજૂરી આપવામાં આવશે નહીં. કોલસા લિન્કેજ ધારકો તેમના લિન્કેજ જથ્થાના 50% સુધી નિકાસ કરી શકશે.
આ ઉપરાંત, લિન્કેજ ધારકો તેમની જૂથ કંપનીઓ (ગ્રુપ કંપનીઓ) વચ્ચે કોલસાનો ઉપયોગ લવચીક રીતે કરી શકશે. વૉશ્ડ કોલની વધતી માંગને ધ્યાનમાં રાખીને, વૉશરી ઓપરેટર્સને લિન્કેજ પ્રદાન કરવામાં આવતા દેશમાં સારી ગુણવત્તાવાળા ધોવાયેલા કોલસાની ઉપલબ્ધતા વધશે, જેનાથી આયાતમાં ઘટાડો થશે. ધોવાયેલો કોલસો નિકાસ માટે પણ ઉપયોગ કરી શકાશે.