વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ આજે ‘કૃષિ અને સહકારી’ વિષય પર પોસ્ટ-બજેટ વેબિનારને સંબોધન કર્યું. કેન્દ્રીય બજેટ 2023માં જાહેર કરાયેલી પહેલોના અસરકારક અમલીકરણ માટે વિચારો અને સૂચનો મેળવવા માટે સરકાર દ્વારા આયોજિત 12 પોસ્ટ-બજેટ વેબિનરની શ્રેણીમાંની તે બીજી છે. વડાપ્રધાનએ આ વર્ષના બજેટ તેમજ પાછલા 8-9 વર્ષના બજેટમાં કૃષિ ક્ષેત્રને આપવામાં આવેલા મહત્વ પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો. તેમણે માહિતી આપી હતી કે, 2014માં જે કૃષિ બજેટ 25 હજાર કરોડથી ઓછું હતું તે આજે વધારીને 1 લાખ 25 હજાર કરોડથી વધુ કરવામાં આવ્યું છે. “તાજેતરના વર્ષોમાં દરેક બજેટને ગામ, ગરીબ અને કિસાન માટેનું બજેટ કહેવામાં આવે છે.”
ભારતનું કૃષિ ક્ષેત્ર આઝાદી પછી લાંબા સમય સુધી વ્યથિત રહ્યું હોવાનું નોંધીને વડાપ્રધાનએ આપણી ખાદ્ય સુરક્ષા માટે દેશની બહારની દુનિયા પર નિર્ભરતા દર્શાવી હતી. તેમણે ઉજાગર કર્યું કે કેવી રીતે ભારતના ખેડૂતોએ રાષ્ટ્રને માત્ર ‘આત્મનિર્ભર’ (આત્મનિર્ભર) બનાવીને જ નહીં પરંતુ અનાજની નિકાસ કરવા માટે પણ સક્ષમ બનાવીને પરિસ્થિતિને બદલી નાખી. “આજે ભારત ઘણા પ્રકારની કૃષિ પેદાશોની નિકાસ કરી રહ્યું છે”,એમ વડાપ્રધાનએ જણાવ્યું હતું કે તેમણે ખેડૂતો માટે સ્થાનિક અને આંતરરાષ્ટ્રીય બજારો સુલભ બનાવવાના સરકારના પ્રયાસો પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો. તેમણે એમ પણ જણાવ્યું હતું કે ભારતનું ધ્યેય જ્યારે આત્મનિર્ભરતા અથવા નિકાસની વાત આવે છે ત્યારે ચોખા કે ઘઉં સુધી મર્યાદિત ન હોવું જોઈએ. કૃષિ ક્ષેત્રની આયાત પર પ્રકાશ પાડતા, વડાપ્રધાનએ 2021-22માં કઠોળની આયાત માટે 17,000 કરોડ રૂપિયા, મૂલ્યવર્ધિત ખાદ્ય ઉત્પાદનોની આયાત માટે 25,000 કરોડ રૂપિયા અને 2021-22માં ખાદ્ય તેલ આયાત પર ખર્ચવામાં આવેલા 1.5 લાખ કરોડ રૂપિયાના ઉદાહરણો આપ્યા હતા. તેમણે વધુમાં ઉમેર્યું હતું કે તમામ કૃષિ આયાતનો સરવાળો આશરે રૂ. 2 લાખ કરોડ હતો. વડાપ્રધાનએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે કૃષિ ક્ષેત્રને પ્રોત્સાહન આપવા માટે બજેટમાં સતત વિવિધ નિર્ણયો લેવામાં આવી રહ્યા છે જેથી કરીને રાષ્ટ્ર ‘આત્મનિર્ભર’ બને અને આયાત માટે વપરાતા નાણાં આપણા ખેડૂતો સુધી પહોંચી શકે. તેમણે એમએસપીમાં વધારો, કઠોળના ઉત્પાદનને પ્રોત્સાહન, ફૂડ પ્રોસેસિંગ પાર્કની સંખ્યામાં વધારો અને ખાદ્ય તેલના સંદર્ભમાં સંપૂર્ણ આત્મનિર્ભર બનવા માટે મિશન મોડમાં કામ કરવાના ઉદાહરણો આપ્યા.
વડાપ્રધાનએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે જ્યાં સુધી કૃષિ ક્ષેત્રને લગતા પડકારોને દૂર કરવામાં ન આવે ત્યાં સુધી સંપૂર્ણ વિકાસનું લક્ષ્ય હાંસલ કરી શકાય એમ નથી. તેમણે અવલોકન કર્યું હતું કે ખાનગી નવીનતા અને રોકાણ આ ક્ષેત્રથી અંતર રાખે છે જે સક્રિય ભાગીદારી અને વૃદ્ધિના સાક્ષી અન્ય ક્ષેત્રોની તુલનામાં કૃષિ ક્ષેત્રમાં ભારતના યુવાનોની ઓછી ભાગીદારી તરફ દોરી જાય છે. આ ઉણપને ભરવા માટે આ વર્ષના બજેટમાં વિવિધ ઘોષણાઓ કરવામાં આવી હોવાનું પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું. યુપીઆઈના ઓપન પ્લેટફોર્મ સાથે સામ્યતા દર્શાવતા, વડાપ્રધાનએ કૃષિ ક્ષેત્રમાં ડિજિટલ પબ્લિક ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર પ્લેટફોર્મનો ઉલ્લેખ કર્યો અને એગ્રી-ટેક ડોમેન્સમાં રોકાણ અને નવીનતાની અપાર સંભાવનાઓની નોંધ કરી. વડાપ્રધાનએ લોજિસ્ટિક્સમાં સુધારો કરવા, મોટા બજારોને વધુ સુલભ બનાવવા, ટેક્નોલોજી દ્વારા ટપક સિંચાઈને પ્રોત્સાહન આપવા, મેડિકલ લેબની જેમ માટી પરીક્ષણ લેબની સ્થાપના જેવી તકોની યાદી આપી હતી. તેમણે યુવાનોને સરકાર અને ખેડૂત વચ્ચે તેમની નવીનતાઓ વિશે માહિતીનો સેતુ બનાવવાની સાથે સાથે નીતિ ઘડતરમાં પણ મદદ કરવા સાથે યોગ્ય સમયે યોગ્ય સલાહ પહોંચાડવા માટે કામ કરવા અનુરોધ કર્યો હતો. વડાપ્રધાનએ હવામાનના ફેરફારો વિશે વાસ્તવિક સમયની માહિતી પ્રદાન કરતી વખતે પાકના અંદાજ માટે ડ્રોનનો ઉપયોગ કરવાના મુદ્દાને પણ સ્પર્શ કર્યો હતો.
વડાપ્રધાનએ એગ્રી-ટેક સ્ટાર્ટઅપ્સ માટે એક્સિલરેટર ફંડની રજૂઆત વિશે માહિતી આપી હતી અને કહ્યું હતું કે સરકાર માત્ર ડિજિટલ ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર જ નથી બનાવી રહી પણ ફંડિંગના રસ્તાઓ પણ તૈયાર કરી રહી છે. તેમણે યુવાનો અને યુવા સાહસિકોને આગળ વધવા અને તેમના ધ્યેયો સિદ્ધ કરવા અનુરોધ કર્યો હતો. વડાપ્રધાનએ ધ્યાન દોર્યું હતું કે 9 વર્ષ પહેલાંની સરખામણીમાં આજે ભારતમાં 3000 થી વધુ એગ્રી-સ્ટાર્ટઅપ્સ છે. વડાપ્રધાનએ બાજરીના આંતરરાષ્ટ્રીય વર્ષ પર વાત કરતા કહ્યું કે તેની આંતરરાષ્ટ્રીય ઓળખ ભારતીય ખેડૂતો માટે વૈશ્વિક બજારમાં પ્રવેશદ્વાર ખોલી રહી છે. “દેશે હવે આ બજેટમાં શ્રી અન્ના તરીકે બરછટ અનાજની ઓળખ કરી છે”, એવી વડાપ્રધાનએ ટિપ્પણી કરી. તેમણે કહ્યું કે શ્રી અન્નને આપણા નાના ખેડૂતોના લાભ માટે તેમજ આ ક્ષેત્રમાં સ્ટાર્ટઅપની વૃદ્ધિની સંભાવના વધારવા માટે પ્રમોટ કરવામાં આવી રહ્યા છે.
“ભારતના સહકારી ક્ષેત્રમાં એક નવી ક્રાંતિ થઈ રહી છે”, એવી વડાપ્રધાનએ ટિપ્પણી કરી હતી. તેમણે ધ્યાન દોર્યું હતું કે તે હવે કેટલાક રાજ્યો અને દેશના કેટલાક પ્રદેશો પૂરતું આ મર્યાદિત નથી. તેમણે માહિતી આપી હતી કે આ વર્ષના બજેટમાં સહકારી ક્ષેત્રને કર સંબંધિત રાહતો આપવામાં આવી છે જેનો ફાયદો મેન્યુફેક્ચરિંગ સાથે સંકળાયેલી નવી સહકારી સંસ્થાઓને થશે. તેમણે વધુમાં ઉમેર્યું હતું કે સહકારી મંડળીઓ દ્વારા રૂ. 3 કરોડ સુધીની રોકડ ઉપાડ પર ટીડીએસ વસૂલવામાં આવશે નહીં. પ્રધાનમંત્રીએ 2016-17 પહેલાં ખાંડ સહકારી દ્વારા કરવામાં આવેલી ચુકવણી પર આપવામાં આવેલા કર મુક્તિના મહત્વના નિર્ણયનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો અને કહ્યું કે તેનાથી ખાંડ સહકારીને રૂ. 10,000 કરોડનો ફાયદો થશે.
વડાપ્રધાનએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે ડેરી અને મત્સ્યઉદ્યોગ જેવા ક્ષેત્રો કે જેમાં અગાઉ સહકારી ન હતી તે આજે ખેડૂતોને ઘણો ફાયદો કરશે. મત્સ્યોદ્યોગમાં આપણા ખેડૂતો માટે વિશાળ તકો પર પ્રકાશ ફેંકતા વડાપ્રધાનએ માહિતી આપી હતી કે છેલ્લા 8-9 વર્ષમાં દેશમાં માછલી ઉત્પાદનમાં લગભગ 70 લાખ મેટ્રિક ટનનો વધારો થયો છે. તેમણે 6000 કરોડના ખર્ચે PM મત્સ્ય સંપદા યોજના હેઠળ જાહેર કરાયેલા નવા પેટા ઘટકની પણ વાત કરી જે મત્સ્યઉદ્યોગ મૂલ્ય સાંકળ તેમજ બજારને પ્રોત્સાહન આપશે. સંબોધન સમાપ્ત કરતા, વડાપ્રધાનએ પીએમ પ્રણામ યોજના અને ગોબરધન યોજનાનો ઉલ્લેખ કર્યો જ્યાં સરકાર કુદરતી ખેતીને પ્રોત્સાહન આપવા અને રસાયણ આધારિત ખેતી ઘટાડવા માટે કામ કરી રહી છે.
