મેડ ઈન ઈન્ડિયાઃ હવે ચીન અને વિયેતનામની જેમ સ્માર્ટફોન મેન્યુફેકચરિંગમાં ભારતની આગેકુચ
નવી દિલ્હીઃ ચીન અને વિયેતનામને સ્માર્ટફોન મેન્યુફેક્ચરિંગનું હબ માનવામાં આવે છે પરંતુ હવે આ સ્થિતિ બદલાવા જઈ રહી છે. તેનું કારણ એ છે કે ભારતે સ્માર્ટફોનની નિકાસમાં મોટી છલાંગ લગાવી છે. આ નાણાકીય વર્ષ દરમિયાન દેશમાંથી સ્માર્ટફોનની નિકાસમાં 83 ટકાની જબરદસ્ત વૃદ્ધિ સાથે પાંચ અબજ ડોલરને પાર કરી જશે. ગયા વર્ષે દેશમાંથી રૂ. 23,000 કરોડના સ્માર્ટફોનની નિકાસ કરવામાં આવી હતી. આ વર્ષે આ આંકડો રૂ. 42,000 કરોડ અથવા $5.6 બિલિયન સુધી પહોંચવાનો અંદાજ છે. આનો શ્રેય સરકારની પ્રોડક્શન લિંક્ડ ઇન્સેન્ટિવ (PLI) સ્કીમને આપવામાં આવી રહ્યો છે. ભારતમાં બનેલા સ્માર્ટફોન વિશ્વના ઘણા વિકસિત દેશોમાં નિકાસ કરવામાં આવે છે.
સુત્રોના જણાવ્યા અનુસાર અમેરિકાની જાયન્ટ ટેક કંપની Apple (Apple) અને દક્ષિણ કોરિયાની સેમસંગને આ સ્કીમનો સૌથી વધુ ફાયદો થયો છે. આ સાથે, ભારત ચીન અને વિયેતનામ સાથે વિશ્વમાં સ્માર્ટફોન ઉત્પાદનના મુખ્ય કેન્દ્ર તરીકે પણ ઉભરી આવ્યું છે. ચાર વર્ષ પહેલા એટલે કે 2017-18માં દેશમાંથી સ્માર્ટફોનની નિકાસ માત્ર 1,300 કરોડ રૂપિયા હતી. 2018-19માં તે વધીને રૂ. 11,200 કરોડ અને પછી 2019-2020માં વધીને રૂ. 27,200 કરોડ થઈ ગયો. કોવિડ-19 રોગચાળાને કારણે ઉત્પાદન અને પુરવઠા સંબંધિત મુશ્કેલીઓને કારણે દેશમાંથી સ્માર્ટફોનની નિકાસને અસર થઈ હતી. જો કે, નાણાકીય વર્ષ 2020-21માં તે રૂ. 23,000 કરોડ હતું. વ્યાપક ઇલેક્ટ્રોનિક બજાર હાલમાં સંખ્યાબંધ મુશ્કેલીઓથી ઝઝૂમી રહ્યું છે. આમાં સેમિકન્ડક્ટર ચિપનો અભાવ શામેલ છે. આ સાથે લોકડાઉન અને અન્ય ઘણા પ્રતિબંધોને કારણે પણ બજારને અસર થઈ છે. આવી સ્થિતિમાં ભારતમાંથી સ્માર્ટફોનની નિકાસમાં તેજી આવી છે.
સ્માર્ટફોનના ઘણા મહત્વપૂર્ણ ભાગો ચીનથી સપ્લાય કરવામાં આવે છે પરંતુ ભારત અને ચીન વચ્ચેના સંબંધોમાં તાજેતર તિરાડ પડી છે. જેથી ચીનમાંથી કેટલાક પાર્ટસની આયાત બંધ થઈ ગઈ છે. ઈન્ડિયન સેલ્યુલર એન્ડ ઈલેક્ટ્રોનિક્સ એસોસિએશન (આઈસીઈએ)ના ચેરમેન પંકજ મહિન્દ્રુએ કહ્યું કે, કોરોનાની ત્રીજી લહેર, કર્મચારીઓની સંખ્યામાં ઘટાડો, લોકડાઉન અને સપ્લાય ચેઈનમાં સૌથી ખરાબ સંકટ છતાં સ્માર્ટફોનની નિકાસમાં ઘણો વધારો જોવા મળી રહ્યો છે. ICEAએ કહ્યું કે પહેલા ભારત દક્ષિણ એશિયા, આફ્રિકા અને મધ્ય પૂર્વ અને પૂર્વ યુરોપમાં સ્માર્ટફોનની નિકાસ કરતું હતું પરંતુ હવે ભારતમાંથી સ્માર્ટફોન વિશ્વના ઘણા વિકસિત દેશોમાં મોકલવામાં આવે છે. મહિન્દ્રાએ જણાવ્યું હતું કે કંપનીઓ હવે યુરોપ અને એશિયામાં સૌથી વધુ સ્પર્ધાત્મક અને અદ્યતન બજારોને ટાર્ગેટ કરી રહી છે. આ બજારોમાં ઉચ્ચ ગુણવત્તાની માંગ છે અને ભારતમાં સ્થિત ઉત્પાદન એકમો તેને પૂરી કરી રહ્યા છે.
ભારતમાંથી નિકાસ કરાયેલા સ્માર્ટફોનમાં એપલ અને સેમસંગનો સૌથી મોટો હિસ્સો છે. માનવામાં આવે છે કે એપલની નિકાસ વધીને રૂ. 12,000 કરોડ થવાની ધારણા છે. તેમાંથી, iPhone SE, iPhone 11 (iPhone 11) અને iPhone 12 (iPhone 12) જેવા મૉડલ્સ નોંધપાત્ર યોગદાન છે. એ જ રીતે સેમસંગની નિકાસ પણ વધીને રૂ. 20,000 કરોડ થવાની ધારણા છે.
