મનુષ્યોની જેમ, પ્રાણીઓને પણ ક્યારેક ગંભીર બીમારીઓ, અકસ્માતો અથવા ઓપરેશન દરમિયાન રક્તદાનની જરૂર પડે છે. પરંતુ અત્યાર સુધી ભારતમાં પ્રાણીઓ માટે રક્તદાન સંબંધિત કોઈ માર્ગદર્શિકા કે SOP નહોતી. આ ખાલી જગ્યા ભરવા માટે, પશુપાલન અને ડેરી વિભાગે તાજેતરમાં “બ્લડ ટ્રાન્સફ્યુઝન અને બ્લડ બેંક માર્ગદર્શિકા અને પ્રાણીઓ માટે SOP” જારી કર્યા છે.
આ નવી માર્ગદર્શિકા શા માટે જરૂરી છે?
ભારતમાં 537 મિલિયનથી વધુ પશુધન અને લગભગ 125 મિલિયન પાલતુ પ્રાણીઓ (કૂતરા, બિલાડીઓ, વગેરે) છે. આ ક્ષેત્ર માત્ર ખેડૂતો અને ગ્રામજનોની આજીવિકાને ટેકો આપતું નથી પણ રાષ્ટ્રીય GDP ના 5.5% અને કૃષિ GDP ના 30% થી વધુ યોગદાન આપે છે. આવી સ્થિતિમાં, જ્યારે પશુચિકિત્સા વિજ્ઞાન ઝડપથી પ્રગતિ કરી રહ્યું છે, ત્યારે કટોકટીની પરિસ્થિતિઓમાં રક્તદાન જેવી સેવાઓ પૂરી પાડવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.
માર્ગદર્શિકામાં શું ખાસ છે?
નવી માર્ગદર્શિકા અને SOP રક્તદાનની સમગ્ર પ્રક્રિયાને વૈજ્ઞાનિક, નૈતિક અને સલામત રીતે અમલમાં મૂકવા પર ભાર મૂકે છે.
રાજ્ય સ્તરે બ્લડ બેંકોની સ્થાપના – આધુનિક પ્રયોગશાળાઓ અને બાયોસેફ્ટી ધોરણો સાથે.
પ્રાણીઓને રક્ત આપ્યા પછી કોઈ અસંગતતા અથવા પ્રતિક્રિયા ન થાય તેની ખાતરી કરવા માટે – બ્લડ ટાઇપિંગ અને ક્રોસ-મેચિંગ ફરજિયાત.
દાતા પ્રાણીઓ માટે પાત્રતા માપદંડ – ફક્ત સ્વસ્થ, યોગ્ય ઉંમર અને વજન, રસીકરણ કરાયેલા અને રોગમુક્ત પ્રાણીઓ જ રક્તદાન કરી શકશે.
સ્વૈચ્છિક દાન પર ભાર – રક્તદાન કોઈપણ પ્રકારની લાલચ વિના, માલિકની સંમતિથી અને ‘દાતા અધિકાર ચાર્ટર’ મુજબ કરવામાં આવશે.
રક્તદાન અને રક્તદાન દરમિયાન ઝૂનોટિક રોગો (જે પ્રાણીઓથી મનુષ્યોમાં ફેલાઈ શકે છે) ના કોઈપણ જોખમને ટાળવા માટે – એક આરોગ્ય સિદ્ધાંતો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરો.
આ SOP કોણે બનાવ્યો?
આ માર્ગદર્શિકા તૈયાર કરવા માટે વેટરનરી કાઉન્સિલ ઓફ ઈન્ડિયા, વેટરનરી યુનિવર્સિટીઓ, ICAR સંસ્થાઓ, રાજ્ય સરકારો, પ્રેક્ટિસ કરતા પશુચિકિત્સકો અને નિષ્ણાતોએ સહયોગ કર્યો છે. તેનો ઉદ્દેશ્ય ભારતની પશુચિકિત્સા સેવાઓને વૈશ્વિક ધોરણો સાથે સમકક્ષ બનાવવાનો છે.
ભવિષ્ય પર અસર
- આ SOPs ના અમલીકરણથી ભારતમાં પશુ આરોગ્ય સેવાઓમાં મોટો ફેરફાર આવશે.
- ગંભીર પરિસ્થિતિઓમાં પ્રાણીઓના જીવ બચાવવાનું સરળ બનશે.
- પશુપાલકો અને પાલતુ પ્રાણીઓના માલિકોને વધુ સારી કટોકટી સંભાળ મળી શકશે.
- ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં પશુધનની ઉત્પાદકતા અને સલામતી વધશે.
- આ પગલું ભારતને પશુચિકિત્સા ક્ષેત્રમાં વૈશ્વિક સ્તરે અગ્રણી બનાવશે.