ભારત વાયુ પ્રદૂષણની આપત્તિના આરે ઊભું છે. દર વર્ષે, હાઈ બ્લડ પ્રેશર (હૃદય રોગ) પછી, મોટાભાગના મૃત્યુ વાયુ પ્રદૂષણને કારણે થાય છે. ડાયાબિટીસ અને કેન્સરથી થતા મૃત્યુ પણ ઓછા છે. ભારતમાં દર વર્ષે 21 લાખ લોકો ઝેરી હવાના કારણે મૃત્યુ પામે છે. એટલું જ નહીં લોકોની ઉંમર પણ ઘટી રહી છે. તેમની કાર્યક્ષમતા પર પણ વિપરીત અસર થઈ રહી છે.
ચેન્નાઈમાં વિશ્વ આરોગ્ય સંસ્થા (WHO) સાથે કામ કરી રહેલા દેશના વરિષ્ઠ વૈજ્ઞાનિક ડૉ. કલ્પના બાલકૃષ્ણન આઈઆઈટીઆર ખાતે આયોજિત કોન્ફરન્સમાં ભાગ લેવા લખનૌમાં હતા.
ન્યુ ઈંગ્લેન્ડ જર્નલ, લેન્સેટ સહિત વિશ્વના ઘણા પ્રતિષ્ઠિત સામયિકોમાં તેમના સંશોધન અને અહેવાલો પ્રકાશિત થયા છે. અમર ઉજાલા સાથેની ખાસ વાતચીતમાં, તેમણે વાયુ પ્રદૂષણ વિશેની તેમની ચિંતા શેર કરી, જેને ભારતના સંદર્ભમાં સાયલન્ટ ડિઝાસ્ટર કહેવામાં આવે છે.
ડૉ.કલ્પના કહે છે કે વિવિધ વૈજ્ઞાનિક સંશોધન, આઈક્યુ-એર અને સ્ટેટ ઑફ ગ્લોબલ એર રિપોર્ટ્સ અનુસાર ભારતમાં દર વર્ષે 21 લાખ લોકો વાયુ પ્રદૂષણને લગતી બીમારીઓને કારણે મૃત્યુ પામે છે.
પ્રદૂષિત હવાની અસરને કારણે લોકોની ઉંમરમાં બેથી ત્રણ ટકાનો ઘટાડો થવા લાગ્યો છે. વિશ્વના 10 સૌથી વધુ વાયુ પ્રદૂષિત દેશોમાં ભારત ત્રીજા ક્રમે છે. તેની સૌથી ખરાબ અસર બાળકો અને વૃદ્ધો પર પડી રહી છે.
શહેર હોય કે ગામ… બધે જ સ્થિતિ છે
ડૉ.કલ્પનાએ જણાવ્યું હતું કે, વધતા ઉદ્યોગો, ભઠ્ઠીઓ, વાહનો વગેરેમાંથી નીકળતા ધુમાડા અને ધૂળને કારણે શહેરો ગૂંગળાવી રહ્યા છે. પરંતુ, એ ખોટી માન્યતા છે કે ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં હવા સ્વચ્છ છે. મોટી સંખ્યામાં આર્થિક રીતે નબળા ગામના લોકો લાકડા વગેરે સળગાવીને ખોરાક રાંધે છે. ત્યાં પણ વાયુ પ્રદૂષણ ફેલાયું છે. એ અલગ વાત છે કે તેની માપણી કરવા માટે હજુ આપણી પાસે યોગ્ય વ્યવસ્થા નથી.
વાયુ પ્રદૂષણનો સીધો સંબંધ ગ્લોબલ વોર્મિંગ સાથે છે
વાયુ પ્રદૂષણની સીધી અસર હવામાન અને આબોહવા પરિવર્તન પર પડી રહી છે. વાયુ પ્રદૂષણ વધવાને કારણે ગ્લોબલ વોર્મિંગ વધ્યું છે, હવામાનમાં પણ મોટા ફેરફારો થઈ રહ્યા છે. તેના પરિણામો ગરમી, ભારે વરસાદ અને તીવ્ર ઠંડી વર્ષ-દર વર્ષે વધી રહ્યા છે.