નવી દિલ્હીઃ કેન્દ્રીય ગૃહ અને સહકારિતા મંત્રી અમિત શાહે કહ્યું છે કે ગૃહ મંત્રાલયના ભારતીય સાયબર ક્રાઇમ કોઓર્ડિનેશન સેન્ટર (I4C) એ અભૂતપૂર્વ ગતિએ ગુનેગારોને પકડવા માટે એક નવી ઇ-ઝીરો FIR પહેલ શરૂ કરી છે. શ્રી અમિત શાહે પોતાના ‘X’ પોસ્ટમાં જણાવ્યું હતું કે દિલ્હી માટે પાયલોટ પ્રોજેક્ટ તરીકે શરૂ કરાયેલ આ નવી સિસ્ટમ, NCRP અથવા 1930 પર નોંધાયેલા સાયબર નાણાકીય ગુનાઓને આપમેળે FIRમાં રૂપાંતરિત કરશે, શરૂઆતમાં ₹10 લાખથી વધુ મર્યાદા માટે. નવી સિસ્ટમ તપાસને ઝડપી બનાવશે, જેના કારણે સાયબર ગુનેગારો પર કડક કાર્યવાહી થશે અને ટૂંક સમયમાં તેનો વિસ્તાર સમગ્ર દેશમાં કરવામાં આવશે. તેમણે કહ્યું કે મોદી સરકાર સાયબર-સુરક્ષિત ભારત બનાવવા માટે સાયબર સુરક્ષા માળખાને મજબૂત બનાવી રહી છે.
પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીના ‘સાયબર સુરક્ષિત ભારત’ના વિઝનને પૂર્ણ કરવા તરફ આ એક મહત્વપૂર્ણ પગલું છે. કેન્દ્રીય ગૃહ અને સહકારિતા મંત્રી શ્રી અમિત શાહે, ભારતીય સાયબર ક્રાઇમ કોઓર્ડિનેશન સેન્ટર (I4C) ની તાજેતરની સમીક્ષા બેઠકમાં, સાયબર નાણાકીય ગુનાઓના પીડિતોને તેમના ખોવાયેલા નાણાં પાછા મેળવવામાં પડતી મુશ્કેલીઓને ધ્યાનમાં રાખીને આ પહેલનો અમલ કરવાનો નિર્દેશ આપ્યો હતો.
નેશનલ સાયબર ક્રાઈમ રિપોર્ટિંગ પોર્ટલ (NCRP) અને નેશનલ સાયબર ક્રાઈમ હેલ્પલાઈન 1930 એ સાયબર નાણાકીય ગુનાઓ સંબંધિત ફરિયાદો પર સરળ રિપોર્ટિંગ અને તાત્કાલિક કાર્યવાહીને સક્ષમ બનાવ્યું છે. રજૂ કરાયેલી નવી પ્રક્રિયામાં I4C ની NCRP સિસ્ટમ, દિલ્હી પોલીસની e-FIR સિસ્ટમ અને નેશનલ ક્રાઈમ રેકોર્ડ્સ બ્યૂરો (NCRB)ના ક્રાઈમ એન્ડ ક્રિમિનલ ટ્રેકિંગ નેટવર્ક એન્ડ સિસ્ટમ્સ (CCTNS)નું એકીકરણ સામેલ છે.
હવે NCRP અને 1930 પર ₹10 લાખથી વધુના નાણાકીય નુકસાન સંબંધિત ફરિયાદો દિલ્હીના ઈ-ક્રાઈમ પોલીસ સ્ટેશનમાં આપમેળે ઝીરો એફઆઈઆર તરીકે નોંધાશે. આ તાત્કાલિક સંબંધિત પ્રાદેશિક સાયબર ક્રાઇમ પોલીસ સ્ટેશનોને મોકલવામાં આવશે. ફરિયાદી 3 દિવસની અંદર સાયબર ક્રાઇમ પોલીસ સ્ટેશનની મુલાકાત લઈને ઝીરો એફઆઈઆરને નિયમિત એફઆઈઆરમાં રૂપાંતરિત કરી શકે છે.
દિલ્હી પોલીસ અને ગૃહ મંત્રાલયના ભારતીય સાયબર ક્રાઇમ કોઓર્ડિનેશન સેન્ટર (I4C) એ ભારતીય નાગરિક સુરક્ષા સંહિતા (BNSS) ની કલમ 173(1) અને 1(ii) ની નવી જોગવાઈઓ અનુસાર કેસ નોંધવા માટે એક પ્રક્રિયા સ્થાપિત કરવા માટે સાથે મળીને કામ કર્યું છે. પ્રાદેશિક અધિકારક્ષેત્રને ધ્યાનમાં લીધા વિના ઇલેક્ટ્રોનિક રીતે FIR જારી કરવાની પ્રક્રિયા (ઈ-ઝીરો FIR) શરૂઆતમાં દિલ્હીમાં પાયલોટ પ્રોજેક્ટ તરીકે શરૂ થશે. બાદમાં તેને અન્ય રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં લાગુ કરવામાં આવશે. દિલ્હીના ઈ-ક્રાઈમ પોલીસ સ્ટેશનને NCRP પર નોંધાયેલી ચોક્કસ પ્રકારની સાયબર ક્રાઈમ ફરિયાદો માટે ઈ-FIR નોંધવા અને તેને પ્રાદેશિક પોલીસ સ્ટેશનોમાં ટ્રાન્સફર કરવા માટે સૂચિત કરવામાં આવ્યું છે.
આ પહેલ NCRP/1930 ફરિયાદોને FIRમાં રૂપાંતરિત કરવાની પ્રક્રિયામાં સુધારો કરશે, જેનાથી પીડિતો દ્વારા ખોવાયેલા નાણાંની વસૂલાત સરળ બનશે અને સાયબર ગુનેગારો સામે દંડાત્મક કાર્યવાહી કરવામાં મદદ મળશે. તે તાજેતરમાં ઘડાયેલા નવા ફોજદારી કાયદાઓની જોગવાઈઓનો લાભ લે છે.