નવી દિલ્હીઃ સતત વધતા તાપમાનને કારણે માત્ર ભારે હવામાન ઘટનાઓ જ નથી થઈ રહી, પરંતુ દેશમાં વીજળીની માંગ પણ વધી રહી છે. ક્લાઈમેટ ઓર્ગેનાઈઝેશન ક્લાઈમેટ ટ્રેન્ડ્સના નવા રિપોર્ટ અનુસાર, ગયા વર્ષે ફેબ્રુઆરીમાં વધતી ગરમીને કારણે વીજળીના વપરાશમાં નોંધપાત્ર વધારો થયો હતો. તેમજ મહત્તમ વીજળીની માંગ 238 GW સુધી પહોંચી ગઈ હતી.
રિપોર્ટમાં આશંકા વ્યક્ત કરવામાં આવી છે કે માર્ચ-એપ્રિલ 2025માં વીજળીની માંગ વધી શકે છે. ભારતીય હવામાન વિભાગ (IMD) એ પહેલાથી જ સંકેત આપ્યો છે કે આ મહિનાઓ દરમિયાન તાપમાન સામાન્યથી ઉપર રહેવાની શક્યતા છે. 2023 માં વીજળીની માંગમાં મોટાભાગનો વધારો ઉનાળા દરમિયાન નોંધાયો હતો. 2023 ના ઉનાળામાં વધતા તાપમાનને કારણે વીજળીની માંગમાં 41 ટકાનો વધારો થવાની ધારણા હતી. ઉનાળા દરમિયાન વિવિધ રાજ્યોમાં વીજળીની માંગમાં 16 થી 110 ટકાનો વધારો થયો.
રિપોર્ટ અનુસાર, વધતા તાપમાનને કારણે પાવર ગ્રીડ પર દબાણ વધી રહ્યું છે, જેના કારણે અશ્મિભૂત ઇંધણનો ઉપયોગ વધી રહ્યો છે. વૈજ્ઞાનિકોના મતે, હવામાન પરિવર્તનને કારણે ભારતમાં ગરમીની સ્થિતિ પહેલા કરતા વધુ ગંભીર બની ગઈ છે. તાપમાનમાં વધારાને કારણે, દેશને 2023 માં ત્રણ ટકા વધુ અશ્મિભૂત ઇંધણનો ઉપયોગ કરવો પડ્યો. ઉનાળા દરમિયાન વીજળીની વધતી માંગને પહોંચી વળવા માટે, અશ્મિભૂત ઇંધણમાંથી 285.3 કરોડ યુનિટ વીજળી ઉત્પન્ન કરવામાં આવી હતી, જેના પરિણામે 20 લાખ ટનથી વધુ કાર્બન ઉત્સર્જન થયું હતું.
દેશમાં, વાર્ષિક વીજળીનો 76 ટકા ભાગ અશ્મિભૂત ઇંધણમાંથી અને 21 ટકા નવીનીકરણીય ઉર્જા સ્ત્રોતોમાંથી ઉત્પન્ન થાય છે. ખાસ કરીને શહેરી અને આર્થિક રીતે સમૃદ્ધ પ્રદેશોમાં, વીજળીની માંગ અને ગરમીના મોજા વચ્ચે સીધો સંબંધ જોવા મળ્યો હતો. ઉનાળાની ઋતુમાં શહેરો વધુ વીજળીનો વપરાશ કરે છે, જ્યારે ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં વીજળીની માંગમાં ખાસ ફેરફાર જોવા મળતો નથી. આનું મુખ્ય કારણ એ છે કે આ વિસ્તારોમાં, ઠંડકના સાધનોની પહોંચ મર્યાદિત છે અથવા તે લોકોની આર્થિક ક્ષમતાની બહાર છે.
રિપોર્ટના મુખ્ય વિશ્લેષક ડૉ. મનીષ રામના જણાવ્યા અનુસાર, અભ્યાસમાં રાજ્યોમાં તાપમાનમાં કલાકદીઠ ફેરફાર સાથે વીજ વપરાશના વાર્ષિક પેટર્નની તુલના કરવામાં આવી હતી, જેનાથી સ્પષ્ટ થયું કે વધતી ગરમી વીજળીની માંગમાં વધારો કરી રહી છે. આ ફક્ત ભારતમાં જ નહીં પરંતુ અન્ય દેશોમાં પણ જોવા મળી રહ્યું છે.