ગ્લોબલ સાઉથ માટે ભારત ગ્લોબલ નોર્થ સાથે પણ પોતાના સંબંધો બનાવી શકે છેઃ પીએમ મોદી
વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી આજે સવારે તેમની બે દિવસીય ફ્રાંસની મુલાકાતે દિલ્હીથી રવાના થયા હતા. વડાપ્રધાન મોદી 13 અને 14 જુલાઈએ ફ્રાન્સમાં રહેશે. આ દરમિયાન તેઓ 14 જુલાઈએ ફ્રાન્સમાં બેસ્ટિલ ડે પરેડમાં મુખ્ય અતિથિ તરીકે હાજરી આપશે. PM મોદીની મુલાકાત પહેલા, પ્રખ્યાત ફ્રેન્ચ અખબારએ નવી દિલ્હીમાં વડા પ્રધાનના નિવાસસ્થાને તેમનો ઇન્ટરવ્યુ લીધો હતો. એક વિદેશી મીડિયા સાથેની આ મુલાકાતમાં વડાપ્રધાને વૈશ્વિક દક્ષિણ અને પશ્ચિમી વિશ્વ વચ્ચે “સેતુ” તરીકે ભારતની ભૂમિકા પર ભાર મૂક્યો હતો. પીએમ મોદીએ કહ્યું હતુ કે, વૈશ્વિક દક્ષિણના અધિકારો ઘણા લાંબા સમયથી નકારી રહ્યા છે. તેમણે કહ્યું કે, આ દેશોમાં વ્યથાની લાગણી છે. બ્રેટોન વુડ્સ આંતરરાષ્ટ્રીય સંસ્થાઓના વ્યાપક સુધારાના પ્રબળ સમર્થક વડાપ્રધાન મોદીએ દાવો કર્યો હતો કે, ભારત હવે વિશ્વમાં સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતું દેશ છે અને તેને તેનું યોગ્ય સ્થાન ફરીથી મેળવવાની જરૂર છે.
યુએન સિક્યુરિટી કાઉન્સિલમાં ભારતના કાયમી સભ્યપદ અંગે પીએમ મોદીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, તે યુએન માટે માત્ર વિશ્વસનીયતાનો મુદ્દો નથી. જ્યારે તેનો સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતો દેશ અને તેની સૌથી મોટી લોકશાહી કાયમી સભ્ય નથી ત્યારે યુએન સુરક્ષા પરિષદ વિશ્વ માટે બોલવાનો દાવો કેવી રીતે કરી શકે?
પ્રશ્ન: તમે યુએન સુરક્ષા પરિષદમાં ભારતના કાયમી સભ્યપદની હિમાયત કરી રહ્યા છો. શું આ દૃશ્યમાં સંયુક્ત રાષ્ટ્રની વિશ્વસનીયતા દાવ પર છે?
જવાબઃ પીએમ મોદીએ કહ્યું કે મામલો માત્ર વિશ્વસનીયતાનો નથી, આનાથી પણ મોટો છે. હું માનું છું કે વિશ્વએ બીજા વિશ્વ યુદ્ધ પછી સર્જાયેલા બહુપક્ષીય શાસન માળખા વિશે પ્રમાણિક ચર્ચા કરવાની જરૂર છે. સંસ્થાઓની સ્થાપના થયાના લગભગ આઠ દાયકા પછી દુનિયા બદલાઈ ગઈ છે. સભ્ય દેશોની સંખ્યામાં ચાર ગણો વધારો થયો છે. વૈશ્વિક અર્થતંત્રની પ્રકૃતિ બદલાઈ ગઈ છે. આપણે નવી ટેકનોલોજીના યુગમાં જીવીએ છીએ. નવી શક્તિઓ ઉભરી આવી છે જેણે વિશ્વના સંબંધિત સંતુલનને બદલી નાખ્યું છે. અમે જળવાયુ પરિવર્તન, સાયબર સુરક્ષા, આતંકવાદ, અવકાશ સુરક્ષા, રોગચાળા સહિતના નવા પડકારોનો સામનો કરી રહ્યા છીએ. આપણે આ ફેરફારો સાથે આગળ વધી શકીએ છીએ.
આ બદલાયેલી દુનિયામાં ઘણા પ્રશ્નો ઉભા થાય છે – શું તેઓ આજની દુનિયાના પ્રતિનિધિ છે? શું તેઓ એ ભૂમિકા નિભાવવામાં સક્ષમ છે કે જેના માટે તેઓ સ્થાપિત થયા હતા? શું વિશ્વભરના દેશોને લાગે છે કે આ સંસ્થાઓ મહત્વપૂર્ણ છે, અથવા સંબંધિત છે? ખાસ કરીને સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સુરક્ષા પરિષદ આ વિસંગતતાનું પ્રતીક છે. જ્યારે આફ્રિકા અને લેટિન અમેરિકાના સમગ્ર ખંડોને અવગણવામાં આવે છે ત્યારે આપણે વૈશ્વિક સંસ્થાના પ્રાથમિક ભાગ તરીકે કેવી રીતે વાત કરી શકીએ? જ્યારે તેનો સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતો દેશ અને તેની સૌથી મોટી લોકશાહી કાયમી સભ્ય નથી ત્યારે તે વિશ્વ વતી બોલવાનો દાવો કેવી રીતે કરી શકે? અને તેની વિજાતીય સભ્યપદ અપારદર્શક નિર્ણય લેવાની પ્રક્રિયાઓ તરફ દોરી જાય છે, જે આજના પડકારોનો સામનો કરવામાં તેની લાચારીમાં વધારો કરે છે.
મને લાગે છે કે મોટાભાગના દેશો સ્પષ્ટ છે કે તેઓ સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સુરક્ષા પરિષદમાં કેવા ફેરફારો જોવા માંગે છે, જેમાં ભારતની ભૂમિકાનો સમાવેશ થાય છે. આપણે ફક્ત તેમનો અવાજ સાંભળવાની અને તેમની સલાહને અનુસરવાની જરૂર છે. આ બાબતે ફ્રાન્સ દ્વારા લેવામાં આવેલી સ્પષ્ટ અને સુસંગત સ્થિતિની મારે પ્રશંસા કરવી જોઈએ.
પ્રશ્ન: 2047માં ભારત માટે તમારું વિઝન શું છે? વૈશ્વિક સંતુલનમાં ભારતના યોગદાનને તમે કેવી રીતે જુઓ છો?
જવાબ: અમે અમારી આઝાદીની 100મી વર્ષગાંઠ 2047 માટે સ્પષ્ટ વિઝન સાથે કામ કરી રહ્યા છીએ. અમે 2047માં ભારતને વિકસિત દેશ બનતા જોવા માંગીએ છીએ. એક વિકસિત અર્થવ્યવસ્થા જે તેના તમામ લોકોની જરૂરિયાતો પૂરી કરે છે – શિક્ષણ, આરોગ્ય, ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર અને તકો. ભારત એક ગતિશીલ અને સહભાગી સંઘીય લોકશાહી તરીકે ચાલુ રહેશે, જેમાં તમામ નાગરિકોને તેમના અધિકારોનું રક્ષણ કરવામાં આવે છે. દેશમાં અમારા સ્થાનનો વિશ્વાસ અને અમારા ભવિષ્ય વિશે આશાવાદી છું.
ભારત નવીનતા અને ટેકનોલોજીમાં વૈશ્વિક લીડર બનશે. તે ટકાઉ જીવનશૈલી, સ્વચ્છ નદીઓ, વાદળી આકાશ અને જૈવવિવિધતાથી સમૃદ્ધ અને વન્યજીવનથી સમૃદ્ધ જંગલોનો દેશ છે. આપણું અર્થતંત્ર તકોનું કેન્દ્ર બનશે, વૈશ્વિક વૃદ્ધિનું એન્જિન અને કૌશલ્ય અને પ્રતિભાનો સ્ત્રોત બનશે. ભારત લોકશાહીની શક્તિનો મજબૂત પુરાવો બનશે. અમે આંતરરાષ્ટ્રીય કાયદા અને બહુપક્ષીયતાના શિસ્તના આધારે વધુ સંતુલિત બહુધ્રુવીય વિશ્વને આગળ વધારવામાં મદદ કરીશું.
પ્રશ્ન: શું તમે માનો છો કે ભારત “ગ્લોબલ સાઉથ” નો કુદરતી નેતા છે?
જવાબ: પીએમ મોદીએ કહ્યું કે મને લાગે છે કે વિશ્વના “નેતા” ખૂબ ગંભીર છે અને ભારતે અહંકારી કે કોઈ પદ ન લેવું જોઈએ. મને ખરેખર લાગે છે કે આપણને સમગ્ર ગ્લોબલ સાઉથ માટે સામૂહિક શક્તિ અને સામૂહિક નેતૃત્વની જરૂર છે, જેથી તેનો અવાજ મજબૂત બની શકે અને સમગ્ર સમુદાય પોતાના માટે નેતૃત્વ કરી શકે. આ પ્રકારનું સામૂહિક નેતૃત્વ ઊભું કરવા માટે, મને નથી લાગતું કે ભારતે એક નેતા તરીકે તેની સ્થિતિના સંદર્ભમાં વિચારવું જોઈએ, ન તો આપણે તે અર્થમાં વિચારીએ છીએ.
તેમણે કહ્યું કે એ પણ સાચું છે કે ગ્લોબલ સાઉથના અધિકારો લાંબા સમયથી નકારવામાં આવી રહ્યા છે. પરિણામ ગ્લોબલ સાઉથના સભ્યોમાં વ્યથાની લાગણી છે, કે તેઓ પગલાં લેવા માટે મજબૂર છે, પરંતુ જ્યારે નિર્ણય લેવાની વાત આવે છે ત્યારે તેમના માટે કોઈ સ્થાન અથવા અવાજ નથી. ગ્લોબલ સાઉથમાં લોકશાહીની સાચી ભાવનાનું સન્માન કરવામાં આવ્યું નથી. મને લાગે છે કે જો આપણે લોકશાહીની સાચી ભાવનામાં કામ કર્યું હોત અને ગ્લોબલ સાઉથને સમાન સન્માન, સમાન અધિકારો આપ્યા હોત, તો વિશ્વ વધુ શક્તિશાળી અને મજબૂત સમુદાય બની શક્યું હોત. જ્યારે આપણે ગ્લોબલ સાઉથની રચના કરતા વિશાળ બહુમતીની ચિંતાઓ પર ધ્યાન આપીએ છીએ, ત્યારે આપણે આંતરરાષ્ટ્રીય વ્યવસ્થામાં વિશ્વાસ પુનઃસ્થાપિત કરવાની શક્યતા વધુ હોય છે. અમે અમારી વૈશ્વિક સંસ્થાઓને સ્થિતિસ્થાપક બનાવીશું.
ભારત વૈશ્વિક દક્ષિણમાં પોતાને કેવી રીતે જુએ છે. હું ભારતને એટલા મજબૂત ખભા તરીકે જોઉં છું કે જો વૈશ્વિક દક્ષિણે ઊંચે કૂદકો મારવો હોય, તો ભારત તેને આગળ ધપાવવા તે ખભા બની શકે છે. ગ્લોબલ સાઉથ માટે ભારત ગ્લોબલ નોર્થ સાથે પણ પોતાના સંબંધો બનાવી શકે છે. તેથી, તે અર્થમાં આ ખભા એક પ્રકારનો પુલ બની શકે છે. તેથી, મને લાગે છે કે આપણે આ ખભા, આ પુલને મજબૂત બનાવવાની જરૂર છે જેથી કરીને ઉત્તર અને દક્ષિણ વચ્ચેના સંબંધોને મજબૂત બનાવી શકાય અને વૈશ્વિક દક્ષિણને પણ મજબૂત બનાવી શકાય.
પ્રશ્ન: તમે ઘણી વખત કહ્યું છે કે આંતરરાષ્ટ્રીય સંસ્થાઓમાં ‘ગ્લોબલ સાઉથ’નો અવાજ સંભળાતો નથી. તમે આંતરરાષ્ટ્રીય સંસ્થાઓમાં દક્ષિણની હાજરી કેવી રીતે વધારવાનું આયોજન કરો છો?
જવાબઃ પીએમ મોદીએ કહ્યું કે, G20ની અમારી અધ્યક્ષતાની શરૂઆતમાં, જાન્યુઆરી 2023માં મેં ગ્લોબલ સાઉથની સમિટ બોલાવી હતી. જેમાં 125 દેશોએ ભાગ લીધો હતો. ભારતે ગ્લોબલ સાઉથના મુદ્દાઓને મજબૂતીથી ઉઠાવવા જોઈએ તેના પર સહમતિ સધાઈ હતી. ભારતના G20 પ્રેસિડેન્સી દરમિયાન, “એક પૃથ્વી, એક કુટુંબ, એક ભવિષ્ય” ની થીમ હેઠળ, અમે વૈશ્વિક દક્ષિણનો અવાજ બનવાનું મુખ્ય લક્ષ્ય બનાવ્યું છે. અમે ગ્લોબલ સાઉથની પ્રાથમિકતાઓ અને હિતોને G20 ચર્ચાઓ અને નિર્ણયોના કેન્દ્રમાં લાવવાનો પ્રયાસ કર્યો છે. મેં G-20માં આફ્રિકન યુનિયનને કાયમી સભ્યપદ આપવાનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો છે.
ગ્લોબલ સાઉથ માટે બોલતા, અમે ઉત્તર સાથેના કોઈપણ પ્રતિકૂળ સંબંધોમાં પોતાને સ્થાન આપવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા નથી. હકીકતમાં, “ઇટ્સ વન વર્લ્ડ, વન ફ્યુચર” ના વિઝનને અનુસરવા માટે. બીજો વિકલ્પ એ વિશ્વ છે જે વહી રહ્યું છે અને વધુ ખંડિત થઈ રહ્યું છે. પશ્ચિમ વિરુદ્ધ બાકીના વિશ્વ, એક એવી દુનિયા જેમાં આપણે એવા લોકોને સમાવીએ છીએ જેઓ આપણા વિશ્વ દૃષ્ટિકોણને શેર કરતા નથી અને વૈકલ્પિક વ્યવસ્થા સ્થાપિત કરવા માગે છે. મને લાગે છે કે રાષ્ટ્રપતિ મેક્રોન આ અભિપ્રાય શેર કરે છે. ન્યૂ ગ્લોબલ ફાઇનાન્સિંગ પેક્ટ સમિટની તેમની યજમાની પાછળ આ ભાવના હતી.
