નવી દિલ્હીઃ કૃષિ ઉત્પાદકતા અને આવક સુધારવા માટે તમામ ખેડૂતો, ખાસ કરીને નાના અને સીમાંત ખેડૂતો અને સમાજના નબળા વર્ગોને પર્યાપ્ત ધિરાણ સહાય પૂરી પાડવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે, એમ કેન્દ્રીય નાણાં અને કોર્પોરેટ બાબતોના મંત્રી શ્રીમતી નિર્મલા સીતારમણ દ્વારા આજે સંસદમાં રજૂ કરાયેલ આર્થિક સર્વેક્ષણ 2024-25 માં જણાવાયું છે.
આર્થિક સર્વેક્ષણમાં ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે કે માર્ચ 2024 સુધીમાં, દેશમાં ₹9.81 લાખ કરોડની લોન બાકી છે તેવા 7.75 કરોડ કાર્યરત કિસાન ક્રેડિટ કાર્ડ (KCC) ખાતા છે. 31 માર્ચ 2024 સુધીમાં, માછીમારી અને પશુપાલન પ્રવૃત્તિઓ માટે અનુક્રમે 1.24 લાખ KCC અને 44.40 લાખ KCC જારી કરવામાં આવ્યા હતા.
સંશોધિત વ્યાજ સબવેન્શન યોજના
નાણાકીય વર્ષ 25 થી શરૂ કરીને, MISS દાવાઓને ઝડપી અને વધુ કાર્યક્ષમ રીતે કેપ્ચર કરવા અને સમાધાન માટે સંશોધિત વ્યાજ સબવેન્શન યોજના (MISS) હેઠળ દાવાની પ્રક્રિયા કિસાન રિન પોર્ટલ (KRP) દ્વારા ડિજિટાઇઝ કરવામાં આવી છે. 31 ડિસેમ્બર 2024 સુધીમાં 1 લાખ કરોડથી વધુ દાવાઓની પ્રક્રિયા કરવામાં આવી છે. MISS-KCC યોજના હેઠળ હાલમાં લાભ મેળવતા લગભગ 5.9 કરોડ ખેડૂતોનું KRP દ્વારા મેપિંગ કરવામાં આવ્યું છે. નાના અને સીમાંત ખેડૂતોને વધુ ટેકો આપવા માટે બેંકોએ તેમના એડજસ્ટેડ નેટ બેંક ક્રેડિટ (ANBC) અથવા ક્રેડિટ ઇક્વિવેલેન્ટ એમાઉન્ટ ઓફ ઓફ-બેલેન્સ શીટ એક્સપોઝર (CEOBE) ના 40 ટકા, જે વધારે હોય તે, કૃષિ સહિત પ્રાથમિકતા ક્ષેત્રોને ફાળવવા પડશે. ઉપરોક્ત તમામ પગલાંએ બિન-સંસ્થાકીય ધિરાણ સ્ત્રોતો પર નિર્ભરતા 1950 માં 90 ટકાથી ઘટાડીને નાણાકીય વર્ષ 22માં લગભગ 25.0 ટકા કરી દીધી છે.
ગ્રાઉન્ડ-લેવલ ક્રેડિટ
કૃષિ માટે ગ્રાઉન્ડ-લેવલ ક્રેડિટ (GLC) એ પણ 2014-15 થી 2024-25 સુધી 12.98 ટકાના CAGR સાથે પ્રભાવશાળી વૃદ્ધિ દર્શાવી છે. GLC 2014-15 માં ₹8.45 લાખ કરોડથી વધીને 2023-24 માં ₹25.48 લાખ કરોડ થઈ ગઈ છે. આમાં, નાના અને સીમાંત ખેડૂતોની ભાગીદારી 2014-15 થી 2023-24 દરમિયાન ₹3.46 લાખ કરોડ (41 ટકા) થી વધીને ₹14.39 લાખ કરોડ (57 ટકા) થઈ છે.
પ્રધાનમંત્રી ફસલ વીમા યોજના
રાજ્ય સરકારો અને વીમા કંપનીઓની ભાગીદારી નાણાકીય વર્ષ 25 માં અનુક્રમે 24 અને 15 થઈ છે. જ્યારે 2020- 21 માં એ 20 અને 11 હતી. વધુમાં, આ હસ્તક્ષેપોએ પાછલા વર્ષોની તુલનામાં પ્રીમિયમ દરમાં 32 ટકાનો ઘટાડો કરવામાં ફાળો આપ્યો છે. પરિણામે, નાણાકીય વર્ષ 24 ના સમયગાળામાં નોંધાયેલા ખેડૂતોની સંખ્યા 4 કરોડ સુધી પહોંચી ગઈ, જે નાણાકીય વર્ષ 2023 ના સમયગાળામાં 3.17 કરોડથી 26 ટકાનો વધારો છે. નાણાકીય વર્ષ 2024માં વીમાકૃત વિસ્તાર પણ 600 લાખ હેક્ટર સુધી વિસ્તર્યો, જે નાણાકીય વર્ષ 2023માં 500 લાખ હેક્ટરથી 19 ટકાનો વધારો દર્શાવે છે.
પીએમ-કિસાન અને પ્રધાનમંત્રી કિસાન માનધન યોજના
ખેડૂતોને સીધી આવક સહાય પૂરી પાડતી પીએમ-કિસાન અને ખેડૂતો માટે પેન્શન યોજનાઓ પ્રદાન કરતી પ્રધાનમંત્રી કિસાન માનધન યોજના (PMKMY) જેવી સરકારી પહેલોએ ખેડૂતોની આવક વધારવા અને તેમની સામાજિક સુરક્ષા વધારવામાં સફળતાપૂર્વક યોગદાન આપ્યું છે. PM-કિસાન હેઠળ 11 કરોડથી વધુ ખેડૂતોને લાભ મળ્યો છે અને 31 ઓક્ટોબર 2024 સુધીમાં 23.61 લાખ ખેડૂતોએ PMKMY હેઠળ નોંધણી કરાવી છે. આ પ્રયાસો ઉપરાંત, ONORC પહેલ હેઠળ e-KYC પાલન અને e-NWR ધિરાણ માટે ક્રેડિટ ગેરંટી યોજનાઓ જેવા સુધારાઓ પ્રણાલીગત બિનકાર્યક્ષમતાને ધ્યાનમાં રાખે છે. જે ઐતિહાસિક રીતે કૃષિ ક્ષેત્રને પ્રભાવિત કરે છે.
