બધા રાજ્યોએ ગંભીર રીતે બીમાર કેદીઓની મુક્તિ અંગે સમાન નિયમો બનાવવા જોઈએઃ સુપ્રીમ કોર્ટ
નવી દિલ્હીઃ સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે દરેક રાજ્ય માટે જેલના નિયમો અલગ અલગ હોય છે, પરંતુ બધા રાજ્યોએ ગંભીર રીતે બીમાર કેદીઓની મુક્તિ અંગે સમાન નિયમો બનાવવા જોઈએ. ન્યાયાધીશ વિક્રમ નાથ અને ન્યાયાધીશ સંદીપ મહેતાની બેન્ચે રાષ્ટ્રીય કાનૂની સેવા સત્તામંડળ (NALSA) ની અરજી પર પોતાનો આદેશ અનામત રાખ્યો હતો, જેમાં ગંભીર રીતે બીમાર અથવા 70 વર્ષથી વધુ ઉંમરના કેદીઓની મુક્તિની માંગ કરવામાં આવી હતી. કેન્દ્ર સરકારે કહ્યું કે આ વિષય પર એક માનક સંચાલન પ્રક્રિયા (SOP) બનાવવામાં આવી છે અને તેને રેકોર્ડ પર મૂકવામાં આવી છે. જોકે, બેન્ચે કહ્યું કે, આખરે જેલના નિયમો ફક્ત રાજ્યોને લાગુ પડે છે. બધા રાજ્યોએ સમાન જેલ નિયમો બનાવવા પડશે, જે ગંભીર રોગોથી પીડાતા કેદીઓની મુક્તિની જોગવાઈ કરે છે.
કેન્દ્ર તરફથી હાજર રહેલા વધારાના સોલિસિટર જનરલ (ASG) ઐશ્વર્યા ભાટીએ કહ્યું કે સરકાર ગંભીર રીતે બીમાર કેદીઓ વિશે ચિંતિત છે અને તમામ રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને SOP હેઠળ આવા કેદીઓની યોગ્ય સંભાળ અને વ્યવસ્થાપન માટે પગલાં લેવાની સલાહ આપવામાં આવી છે. સરકારે એમ પણ કહ્યું કે રાજ્ય અથવા કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ પણ ‘સામાન્ય માફી’ હેઠળ આવા કેદીઓની મુક્તિ પર વિચાર કરી શકે છે. બેન્ચે ચિંતા વ્યક્ત કરી કે આ સિસ્ટમનો દુરુપયોગ પણ થઈ શકે છે. તેથી, આ મુક્તિ માટે કયા કેદીઓ પાત્ર રહેશે તે નક્કી કરવા માટે સ્પષ્ટ માર્ગદર્શિકા હોવી જરૂરી છે. NALSA વતી હાજર રહેલા વકીલે કહ્યું કે તેમના દ્વારા તૈયાર કરાયેલ SOP માં, એ સ્પષ્ટ કરવામાં આવ્યું છે કે કયા કેદીઓ ગંભીર રીતે બીમારની શ્રેણીમાં આવશે અને જેલના તબીબી અધિકારી પાસેથી પ્રમાણપત્ર લેવામાં આવશે.
આના પર, બેન્ચે ટિપ્પણી કરી, ઓળખ એક અલગ બાબત છે, પરંતુ વાસ્તવિક મુશ્કેલી ચકાસણીમાં છે. આ સિસ્ટમનો દુરુપયોગ થવાની ઘણી શક્યતા છે. ભાટીએ કહ્યું કે કેન્દ્રના SOP માં, એક મેડિકલ બોર્ડ બનાવવાની વાત છે જે આવા કેસોની તપાસ કરશે. તેમણે એમ પણ કહ્યું કે એક કેદી 1985 થી અસ્થમાથી પીડાઈ રહ્યો છે. NALSA વતી એવું પણ કહેવામાં આવ્યું હતું કે કેરળમાં એક 94 વર્ષનો કેદી છે જે હજુ પણ જેલમાં છે.
બેન્ચે એવા કેદીઓને પણ ધ્યાનમાં લીધા જેમને આજીવન કેદની સજા ફટકારવામાં આવી છે, જ્યાં સજા તેમના કુદરતી મૃત્યુ સુધી ચાલે છે. “જયપુર સેન્ટ્રલ જેલમાં ઘણા કેદીઓ છે, જેમને બોમ્બ વિસ્ફોટના કેસમાં દોષિત ઠેરવવામાં આવ્યા છે… તેમાંથી એક ડૉક્ટર હતા, જેનું થોડા મહિના પહેલા અવસાન થયું હતું. તેઓ 104 વર્ષના હતા,” જસ્ટિસ મહેતાએ કહ્યું. ઉત્તર પ્રદેશ સરકારના વકીલે ધ્યાન દોર્યું કે રાજ્યની 2018 ની નીતિમાં ગંભીર રીતે બીમાર કેદીઓ માટે ખાસ જોગવાઈઓ કરવામાં આવી છે અને મેડિકલ બોર્ડની રચના કરવાની જોગવાઈ છે.
