સેના માટે શાસ્ત્ર અને શાસ્ત્ર બંને શિખવા આવશ્યકઃ CDS જનરલ અનિલ ચૌહાણ
નવી દિલ્હીઃ ચીફ ઓફ ડિફેન્સ સ્ટાફ (CDS) જનરલ અનિલ ચૌહાણે જણાવ્યું હતું કે, ઓપરેશન સિંદૂર હજુ પણ ચાલુ છે. દેશની લશ્કરી તૈયારીના પાસાં પર તેમણે કહ્યું કે આપણી તૈયારીનું સ્તર ખૂબ ઊંચું હોવું જોઈએ. તૈયારીઓ એવી હોવી જોઈએ કે આપણે 24 કલાક અને 365 દિવસ તૈયાર રહીએ. રાષ્ટ્રીય રાજધાની દિલ્હીમાં આયોજિત એક સંરક્ષણ સેમિનાર દરમિયાન, CDS જનરલ ચૌહાણે કહ્યું કે યુદ્ધના ઉભરતા સંજોગોમાં, ભવિષ્યના સૈનિકને માહિતી અને ટેકનોલોજી તેમજ લડાઇ કૌશલ્યના મિશ્રણથી સજ્જ હોવું જોઈએ જે યોદ્ધા જેવા હોય. તેમણે કહ્યું કે સેના માટે ‘શાસ્ત્ર’ (યુદ્ધ) અને ‘શાસ્ત્ર’ (જ્ઞાન) બંને શીખવા જરૂરી છે.
ચીફ ઓફ ડિફેન્સ સ્ટાફ જનરલ અનિલ ચૌહાણે આધુનિક યુદ્ધની બદલાતી વ્યૂહરચના પર પણ ઘણી વાતો કહી હતી. તેમણે કહ્યું કે આજની લડાઇઓ પરંપરાગત સીમાઓ સુધી મર્યાદિત નથી, પરંતુ તે પારદર્શક, તીવ્ર, બહુ-ક્ષેત્ર અને તકનીકી રીતે અત્યંત જટિલ બની ગઈ છે. તેમણે તેને ત્રીજી લશ્કરી ક્રાંતિ ગણાવી અને કહ્યું કે આજનું યુદ્ધ હવે બંદૂકો અને ટેન્ક સુધી મર્યાદિત નથી. સીડીએસ ચૌહાણના મતે, આજના યોદ્ધાએ એકસાથે વ્યૂહાત્મક, કાર્યકારી અને વ્યૂહાત્મક સ્તરે સક્ષમ હોવું જોઈએ. તેમણે જમીન, પાણી, હવા તેમજ સાયબર અને જ્ઞાનાત્મક યુદ્ધ જેવા નવા યુદ્ધક્ષેત્રોમાં સક્ષમ બનવું પડશે. આ એક એવો યુગ છે જ્યાં ડ્રોન હુમલો, સાયબર હુમલો, નેરેટિવ વોર અને અવકાશમાં દખલગીરી એકબીજા સાથે જોડાયેલી હોઈ શકે છે.
કન્વર્જન્સ વોરફેર શબ્દનો ઉપયોગ કરતા, જનરલ ચૌહાણે કહ્યું કે આજે ગતિશીલ અને બિન-ગતિશીલ (એટલે કે પરંપરાગત અને ડિજિટલ) યુદ્ધો એકબીજા સાથે ભળી રહ્યા છે. પ્રથમ અને બીજી પેઢીના યુદ્ધો આજે ત્રીજી પેઢીના સાયબર અને એઆઈ આધારિત યુદ્ધ સાથે ભળી ગયા છે. સીડીએસે વધુમાં કહ્યું કે ભવિષ્યમાં આપણને એવા ‘હાઇબ્રિડ વોરિયર’ની જરૂર પડશે જે સરહદ પર લડી શકે, રણમાં વ્યૂહરચના બનાવી શકે, શહેરોમાં બળવાખોરી વિરોધી કામગીરી ચલાવી શકે, ડ્રોનને નિષ્ક્રિય કરી શકે, સાયબર હુમલાઓનો જવાબ આપી શકે અને અસરકારક માહિતી અભિયાનો પણ ચલાવી શકે.
જનરલ ચૌહાણે કહ્યું કે હવે આપણને ત્રણ પ્રકારના યોદ્ધાઓની જરૂર પડશે – ટેક વોરિયર્સ, ઇન્ફો વોરિયર્સ અને સ્કોલર વોરિયર્સ. ટેક વોરિયર્સ AI અને સાયબર પાવરનો ઉપયોગ કરી શકશે, જ્યારે ઇન્ફો વોરિયર્સ કથાઓને આકાર આપશે અને નકલી માહિતીનો સામનો કરશે. વિદ્વાન વોરિયર્સ રણનીતિ અને યુદ્ધની ઊંડી સમજ સાથે નિર્ણયો લેશે. સીડીએસ ચૌહાણના મતે, આવનારા યુદ્ધમાં, સૈનિક માટે આ ત્રણેય ભૂમિકાઓમાં નિપુણ હોવું ફરજિયાત રહેશે. આ આધુનિક યુદ્ધની નવી વ્યાખ્યા છે.
