મુઘલોના વંશજ હોવાનો દાવો કરીને લાલ કિલ્લાની માંગણી કરનારી સુલતાના બેગમની અરજી સુપ્રીમ કોર્ટે ફગાવી
નવી દિલ્હીઃ સુપ્રીમ કોર્ટે સોમવારે એક મહિલાની અરજી ફગાવી દીધી, જેણે મુઘલ સમ્રાટ બહાદુર શાહ ઝફર II ના પ્રપૌત્રની વિધવા હોવાનો દાવો કર્યો હતો અને લાલ કિલ્લાનો કાયદેસર “વારસદાર” તરીકે કબજો મેળવવાની માંગ કરી હતી. મુખ્ય ન્યાયાધીશ સંજીવ ખન્ના અને ન્યાયાધીશ સંજય કુમારની બેન્ચે શરૂઆતમાં અરજીને “ખોટી કલ્પના” અને “પાયાવિહોણી” ગણાવી હતી અને દિલ્હી હાઈકોર્ટના આદેશ સામે દાખલ કરવામાં આવેલી અરજી પર વિચાર કરવાનો ઇનકાર કર્યો હતો.
મુખ્ય ન્યાયાધીશે કહ્યું, “શરૂઆતમાં એક રિટ અરજી દાખલ કરવામાં આવી હતી જે ખોટી અને પાયાવિહોણી છે. આનો વિચાર કરી શકાય નહીં.” બેન્ચે અરજદાર સુલતાના બેગમના વકીલને અરજી પાછી ખેંચવાની મંજૂરી આપી ન હતી. વકીલે કહ્યું, “અરજદાર દેશના પ્રથમ સ્વાતંત્ર્ય સેનાનીના પરિવારનો સભ્ય છે.” મુખ્ય ન્યાયાધીશે કહ્યું કે જો દલીલો પર વિચાર કરવામાં આવે તો “ફક્ત લાલ કિલ્લો જ કેમ, તો પછી આગ્રા, ફતેહપુર સિક્રી વગેરે કિલ્લાઓ જ કેમ નહીં.”
દિલ્હી હાઈકોર્ટની ડિવિઝન બેન્ચે ગયા વર્ષે 13 ડિસેમ્બરે બેગમ દ્વારા ડિસેમ્બર 2021માં હાઈકોર્ટના સિંગલ જજના નિર્ણય સામે દાખલ કરવામાં આવેલી અપીલને ફગાવી દીધી હતી અને કહ્યું હતું કે પડકાર અઢી વર્ષથી વધુ વિલંબ પછી દાખલ કરવામાં આવ્યો હતો, જેને વાજબી ઠેરવી શકાય નહીં. બેગમે કહ્યું કે તે પોતાની ખરાબ તબિયત અને પુત્રીના અવસાનને કારણે અપીલ દાખલ કરી શકતી નથી.
હાઈકોર્ટે કહ્યું હતું કે, “અમને ઉપરોક્ત સમજૂતી અપૂરતી લાગે છે. આ કેસમાં અઢી વર્ષથી વધુનો વિલંબ પણ થયો છે. અરજી ઘણા દાયકાઓ સુધી પેન્ડિંગ રહી હતી, જેના કારણે તેને (એક જ ન્યાયાધીશ દ્વારા) ફગાવી દેવામાં આવી હતી. વિલંબ માફ કરવાની વિનંતી કરતી અરજી ફગાવી દેવામાં આવે છે. પરિણામે, અપીલ પણ ફગાવી દેવામાં આવે છે. તે સમય-બંધન છે.”
૨૦ ડિસેમ્બર, ૨૦૨૧ ના રોજ, એક જ ન્યાયાધીશે બ્રિટિશ ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપની દ્વારા ગેરકાયદેસર રીતે કબજે કરાયેલ લાલ કિલ્લાને પાછો મેળવવાની બેગમની અરજીને ફગાવી દીધી, અને કહ્યું કે ૧૫૦ વર્ષથી વધુ સમય પછી અને થયેલા અતિશય વિલંબ પછી કોર્ટનો સંપર્ક કરવા બદલ કોઈ વાજબી સમજૂતી આપવામાં આવી નથી.
અરજીમાં દાવો કરવામાં આવ્યો હતો કે ૧૮૫૭માં પ્રથમ સ્વતંત્રતા યુદ્ધ પછી અંગ્રેજો દ્વારા પરિવાર પાસેથી તેમની મિલકત છીનવી લેવામાં આવી હતી, જેના પગલે સમ્રાટને દેશમાંથી દેશનિકાલ કરવામાં આવ્યા હતા અને લાલ કિલ્લો મુઘલો પાસેથી બળજબરીથી છીનવી લેવામાં આવ્યો હતો.
તેમાં દાવો કરવામાં આવ્યો હતો કે બેગમ લાલ કિલ્લાની માલિક હતી કારણ કે તેમને તે તેમના પૂર્વજ બહાદુર શાહ ઝફર-II પાસેથી વારસામાં મળ્યું હતું, જેનું 11 નવેમ્બર, 1862 ના રોજ 82 વર્ષની વયે અવસાન થયું હતું, અને ભારત સરકારે આ મિલકત પર ગેરકાયદેસર કબજો કર્યો હતો. અરજીમાં કેન્દ્રને લાલ કિલ્લો અરજદારને સોંપવાનો નિર્દેશ આપવા અથવા પૂરતું વળતર ચૂકવવાની વિનંતી કરવામાં આવી છે.
