નવી દિલ્હીઃ કેન્દ્ર સરકારે ઇન્ડિયન રેલવે કેટરિંગ એન્ડ ટુરિઝમ કોર્પોરેશન (IRCTC) અને ઇન્ડિયન રેલવે ફાઇનાન્સ કોર્પોરેશન (IRFC) ને નવરત્ન સેન્ટ્રલ પબ્લિક સેક્ટર એન્ટરપ્રાઇઝ (CPSE) નો પ્રતિષ્ઠિત દરજ્જો આપ્યો. આનું કારણ એ હતું કે બંને કંપનીઓએ નવરત્ન દરજ્જો મેળવવા માટે જરૂરી ચોખ્ખો નફો અને ચોખ્ખી કિંમત જેવા મુખ્ય માપદંડો પૂર્ણ કર્યા હતા. આ દરજ્જો મળવાથી આ કંપનીઓને નાણાકીય નિર્ણયો લેવામાં વધુ સ્વાયત્તતા મળશે.
જાહેર સાહસો વિભાગ દ્વારા કરવામાં આવેલી જાહેરાત મુજબ, IRCTC અને IRFC CPSE માં નવરત્ન દરજ્જો મેળવનારી અનુક્રમે 25મી અને 26મી કંપનીઓ છે. નવરત્ન દરજ્જો બંને કંપનીઓને વધુ નાણાકીય સ્વાયત્તતા આપશે, જેનાથી તેઓ સરકારની મંજૂરી વિના રૂ. 1,000 કરોડ સુધીનું રોકાણ કરી શકશે. આનાથી બંને કંપનીઓને વધુ વૃદ્ધિ યોજનાઓ માટે નિર્ણય લેવાની પ્રક્રિયા ઝડપી બનાવવામાં મદદ મળશે.
કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા CPSE ને ત્રણ મુખ્ય જૂથોમાં વર્ગીકૃત કરવામાં આવ્યા છે: મહારત્ન, નવરત્ન અને મિનિરત્ન. આ દ્વારા સરકાર સરકારી કંપનીઓને વધુ સ્પર્ધાત્મક અને કાર્યક્ષમ બનાવવાનો ઉદ્દેશ્ય ધરાવે છે. IRCTC અને IRFC બંને રેલવે મંત્રાલય હેઠળ આવે છે. નાણાકીય વર્ષ 2023-24માં IRCTCનું વાર્ષિક ટર્નઓવર રૂ. 4,270.18 કરોડ હતું. આ સમયગાળા દરમિયાન કંપનીનો ચોખ્ખો નફો રૂ.1111.26 કરોડ હતો. તે જ સમયે, કંપનીની નેટવર્થ 3,229.97 કરોડ રૂપિયા હતી. નાણાકીય વર્ષ 2023-24માં IRFCનું વાર્ષિક ટર્નઓવર રૂ. 26,644 કરોડ હતું. આ સમયગાળા દરમિયાન, કંપનીનો ચોખ્ખો નફો રૂ. 6,412 કરોડ હતો. તે જ સમયે, કંપનીની નેટવર્થ 49,178 કરોડ રૂપિયા હતી.
સપ્ટેમ્બરની શરૂઆતમાં, સતલુજ જળ વિદ્યુત નિગમ લિમિટેડ, નેશનલ હાઇડ્રોઇલેક્ટ્રિક પાવર કોર્પોરેશન, સોલાર એનર્જી કોર્પોરેશન અને રેલટેલ કોર્પોરેશનને નવરત્ન દરજ્જો આપવામાં આવ્યો હતો. તે જ સમયે, જુલાઈ 2024 માં માઝગોન ડોક શિપબિલ્ડર્સ લિમિટેડને નવરત્ન કંપનીઓના જૂથમાં સમાવવામાં આવી.
