નવી દિલ્હીઃ વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ ગુરુવારે ‘જલ જીવન મિશન’ને ગ્રામીણ ભારત માટે વરદાન ગણાવ્યું હતું. તેમણે કહ્યું કે, આ મિશન ગ્રામીણ મહિલાઓના સશક્તિકરણમાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી રહ્યું છે.પીએમ મોદીએ તેમના એક્સ હેન્ડલ પર કહ્યું, “તેમના ઘરના ઘર પર સ્વચ્છ પાણી સાથે, મહિલાઓ હવે કૌશલ્ય વિકાસ અને આત્મનિર્ભરતા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી શકે છે.”
તાજેતરમાં, સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયાએ એક અહેવાલમાં જણાવ્યું હતું કે જલ જીવન મિશનની ગ્રામીણ ભારતમાં મહિલાઓના સામાજિક અને આર્થિક સશક્તિકરણ પર ઊંડી અસર પડી છે.આ મિશન હેઠળ, હવે વધુ ઘરોમાં નળનું પાણી ઉપલબ્ધ છે, ગ્રામીણ મહિલાઓનો પાણી લાવવામાં સમય બચે છે અને પરિણામે ખેતી અને અન્ય પ્રવૃત્તિઓમાં ભાગીદારી વધી છે.
રિપોર્ટ અનુસાર જે પરિવારોને બહારથી પાણી લાવવું પડતું હતું તેમની સંખ્યામાં 8.3 ટકાનો ઘટાડો થયો છે. આના કારણે મહિલાઓની વર્કફોર્સની ભાગીદારીમાં 7.4 ટકાનો વધારો થયો છે. બિહાર અને આસામ જેવા રાજ્યોમાં, જેમને પહેલા પાણીની સુવિધા ન હતી, મહિલા કર્મચારીઓની સંખ્યામાં 28 ટકાથી વધુનો વધારો થયો છે, જે દર્શાવે છે કે આ રાજ્યોમાં નળના પાણીની પહોંચથી મહિલાઓ વધુ કામ કરી શકે છે અને તેમની આર્થિક સ્થિતિ સુધરે છે સુધારવાની તક.
15 ઓગસ્ટ 2019ના રોજ વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી દ્વારા જલ જીવન મિશનની શરૂઆત કરવામાં આવી હતી, જેનો ઉદ્દેશ્ય દરેક ગ્રામીણ ઘરોમાં નળના પાણીનું કનેક્શન આપવાનો છે. જ્યારે આ યોજના શરૂ કરવામાં આવી ત્યારે માત્ર 3.23 કરોડ ગ્રામીણ પરિવારો પાસે નળનું પાણી હતું, જે કુલ પરિવારોના 17 ટકા હતું. પરંતુ અત્યાર સુધીમાં આ મિશન હેઠળ 11.96 કરોડ નવા કનેક્શન જોડવાથી આ આંકડો વધીને 15.20 કરોડ પરિવારો પર પહોંચી ગયો છે. આનો અર્થ એ થયો કે હવે 78.62 ટકા ગ્રામીણ પરિવારો પાસે નળનું પાણી ઉપલબ્ધ છે.
મિશનની અસર રાજ્યોમાં અલગ-અલગ હતી. ઉત્તર પ્રદેશમાં જ્યાં અગાઉ પાણી લાવનારા પરિવારોની સંખ્યા વધુ હતી. હવે નળ કનેક્શનને કારણે કૃષિ કાર્યમાં મહિલાઓની ભાગીદારીમાં 17.3 ટકાનો વધારો થયો છે. ઓડિશામાં પણ પાણી લાવનારા પરિવારોની સંખ્યામાં 7.8 ટકાનો ઘટાડો થયો છે.
બિન-ભાજપ શાસિત રાજ્ય પશ્ચિમ બંગાળમાં પણ કૃષિ સહિત અન્ય પ્રવૃત્તિઓમાં મહિલાઓની ભાગીદારીમાં 15.2 ટકાનો વધારો થયો છે. જે સૂચવે છે કે પાણીની સુવિધાથી મહિલાઓનો શારીરિક ભાર ઓછો થયો છે અને તેમને વધુ કામ કરવાની તક મળી છે. જલ જીવન મિશનએ હિમાચલ પ્રદેશ અને તેલંગાણા જેવા રાજ્યોમાં પણ અસરકારક પરિણામો દર્શાવ્યા છે. હિમાચલ પ્રદેશમાં, ઘરોમાં પાણી લાવવામાં 19.4 ટકાનો ઘટાડો થયો હતો, જ્યારે તેલંગાણામાં ઘટાડો 30.3 ટકાએ પહોંચ્યો હતો.
ઝારખંડ અને મધ્યપ્રદેશ જેવા રાજ્યોમાં પણ જલ જીવન મિશનએ ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં મહિલાઓની ભાગીદારી અને ઉત્પાદકતામાં સુધારો કર્યો છે. ઝારખંડમાં કૃષિમાં મહિલાઓની ભાગીદારીમાં 13.7 ટકાનો વધારો થયો છે, જ્યારે ઘરોમાં પાણી લાવવામાં મધ્ય પ્રદેશમાં 17.6 ટકાનો ઘટાડો થયો છે, જેની ગ્રામીણ ઉત્પાદકતા પર સકારાત્મક અસર છે.
‘જલ જીવન મિશન’એ માત્ર આર્થિક સ્થિતિને જ અસર કરી નથી પરંતુ આરોગ્ય અને શિક્ષણ પર પણ ઊંડી અસર કરી છે. કેરળ જેવા રાજ્યોમાં, સ્વચ્છ પાણીની ઉપલબ્ધતાએ પાણીજન્ય રોગોમાં ઘટાડો કર્યો છે, જેના કારણે બાળકો નિયમિતપણે શાળાએ જઈ શકે છે
