જંગલમાં લાગતી આગની સરખામણીએ શહેરી વિસ્તારોની આગનો ધુમાડો સૌથી ઘાતક અને ખતરનાક
નવી દિલ્હીઃ શહેરી વિસ્તારોમાં લાગેલી આગનો ધુમાડો દૂરના જંગલોમાં લાગતી આગ કરતાં વધુ ઘાતક અને ખતરનાક છે. આ સ્વાસ્થ્ય માટે ખૂબ જ હાનિકારક છે. યુએસ નેશનલ સાયન્સ ફાઉન્ડેશન સેન્ટર ફોર એટમોસ્ફેરિક રિસર્ચના વૈજ્ઞાનિકોના નેતૃત્વમાં કરવામાં આવેલા આંતરરાષ્ટ્રીય અભ્યાસમાંથી આ નિષ્કર્ષ બહાર આવ્યો છે. આ સંશોધન વાઇલ્ડલેન્ડ-અર્બન ઇન્ટરફેસ (WUI) ફાયર ડેટા અને અદ્યતન કમ્પ્યુટર મોડેલિંગ તકનીકોનો ઉપયોગ કરે છે.
સંશોધન મુજબ, જંગલોને અડીને આવેલા શહેરી વિસ્તારોમાં લાગેલી આગના ધુમાડાથી નિયમિત જંગલી આગ કરતાં અકાળ મૃત્યુ થવાની શક્યતા લગભગ ત્રણ ગણી વધારે છે. આનું કારણ એ છે કે આવી આગ અને તેમાંથી નીકળતા પ્રદૂષકો વસ્તીવાળા વિસ્તારોની નજીક હોય છે. ભલે WUI આગ વૈશ્વિક સ્તરે ઓછું પ્રદૂષણ ફેલાવે છે, પરંતુ તેની અસરો ગંભીર છે કારણ કે તે ગીચ વસ્તીવાળા વિસ્તારોને અસર કરે છે. જંગલી-શહેરી ઇન્ટરફેસ એવા વિસ્તારોનો ઉલ્લેખ કરે છે જ્યાં જંગલો અને શહેરી વિસ્તારો મળે છે. આ વિસ્તારો સતત વિસ્તરી રહ્યા છે અને હવે વિશ્વના કુલ ભૂમિ વિસ્તારના આશરે પાંચ ટકા હિસ્સો ધરાવે છે. તેઓ એન્ટાર્કટિકા સિવાય બધા ખંડોમાં ફેલાયેલા છે. આ વિસ્તારોમાં આગ વધુને વધુ વિનાશક બની રહી છે.
સંશોધકોના મતે, WUI આગનો ધુમાડો વધુ ઝેરી હોય છે કારણ કે તે વૃક્ષો અને વનસ્પતિ તેમજ ઇમારતો, ઘરો અને અન્ય માળખાંની સામગ્રીને બાળી નાખે છે. આ સળગતી રચનાઓ ઘણા હાનિકારક રસાયણો છોડે છે, જે હવામાં ભળી જાય છે અને વધુ ઝેરી ધુમાડો બનાવે છે. સંશોધકોએ કાર્બન મોનોક્સાઇડ જેવા રાસાયણિક ટ્રેસરનું વિશ્લેષણ કરવા માટે મોડેલોનો ઉપયોગ કર્યો, જેથી WUI આગથી થતા પ્રદૂષણને સામાન્ય જંગલી આગથી શું અલગ પાડે છે તે સમજી શકાય. 2020 માં, છ ખંડોમાં તમામ આગમાંથી થતા કુલ ઉત્સર્જનમાં WUI આગનો હિસ્સો માત્ર 3.1% હતો. પરંતુ તેનાથી 8.8 ટકા અકાળ મૃત્યુ પણ થયા, કારણ કે આવી આગના ધુમાડાની સીધી અસર માનવ સ્વાસ્થ્ય પર પડે છે.
