2047 સુધીમાં ભારતને વિકસિત દેશ બનાવવા માટે વિશ્વસ્તરીય શિક્ષણની જરૂર છે: નીતિ આયોગ
નવી દિલ્હીઃ નીતિ આયોગે ‘રાજ્યો અને રાજ્ય જાહેર યુનિવર્સિટીઓ દ્વારા ગુણવત્તાયુક્ત ઉચ્ચ શિક્ષણનું વિસ્તરણ’ શીર્ષક સાથે એક નીતિ અહેવાલ બહાર પાડ્યો છે. ઉચ્ચ શિક્ષણ ક્ષેત્રમાં આ પ્રકારનો પ્રથમ નીતિ દસ્તાવેજ છે, જે ખાસ કરીને રાજ્યો અને રાજ્ય જાહેર યુનિવર્સિટીઓ (SPU) પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. નીતિ આયોગના સીઈઓ બીવીઆર સુબ્રમણ્યમે જણાવ્યું હતું કે 2047 સુધીમાં વિકસિત ભારતના લક્ષ્યને પ્રાપ્ત કરવા માટે દેશમાં વિશ્વસ્તરીય શિક્ષણની જરૂર પડશે. સોમવારે નીતિ આયોગના વાઇસ ચેરમેન સુમન બેરી, નીતિ આયોગના સભ્ય (શિક્ષણ) ડૉ. વિનોદ કુમાર પોલ, નીતિ આયોગના સીઈઓ બીવીઆર સુબ્રમણ્યમ, ઉચ્ચ શિક્ષણ વિભાગના સચિવ વિનીત જોશી અને ભારતીય યુનિવર્સિટીઓના સંગઠન (AIU)ના મહાસચિવ ડૉ. પંકજ મિત્તલ દ્વારા આ અહેવાલ બહાર પાડવામાં આવ્યો હતો.
તે છેલ્લા દાયકામાં વિવિધ થીમ પર ગુણવત્તા, ધિરાણ, શાસન અને રોજગારના મુખ્ય સૂચકાંકો પર વિગતવાર માત્રાત્મક વિશ્લેષણ પૂરું પાડે છે. આ અહેવાલ 20થી વધુ રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોના ઉચ્ચ અને ટેકનિકલ શિક્ષણ વિભાગના રાજ્ય સરકારના અધિકારીઓ, 50 SPU ના વાઇસ ચાન્સેલર અને વરિષ્ઠ શિક્ષણવિદો અને અનેક રાજ્ય ઉચ્ચ શિક્ષણ પરિષદોના અધ્યક્ષો સાથે યોજાયેલી વ્યાપક ચર્ચાઓમાંથી વિશિષ્ટ આંતરદૃષ્ટિ પ્રદાન કરે છે. આ પ્રસંગે બોલતા, નીતિ આયોગના વાઇસ ચેરમેન સુમન બેરીએ જણાવ્યું હતું કે ઘણી વૈશ્વિક શિક્ષણ પ્રણાલીઓમાં, જાહેર યુનિવર્સિટીઓ શ્રેષ્ઠતાના ધોરણો સ્થાપિત કરે છે, જેમ કે યુએસ અને બ્રાઝિલમાં જોવા મળે છે. ભારતમાં IIT જેવી સંસ્થાઓ હોવાથી, SPU એ ઉચ્ચ ધોરણો માટે પણ પ્રયત્નશીલ રહેવું જોઈએ.
નીતિ આયોગની ભૂમિકા સંશોધન દ્વારા પુરાવા ઉત્પન્ન કરવાની છે, જ્યારે અમલીકરણ મંત્રાલયની જવાબદારી છે. તેમણે આશા વ્યક્ત કરી કે અહેવાલમાં સમાવિષ્ટ ભલામણોને કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારના મંત્રાલયો ઉત્સાહપૂર્વક આગળ ધપાવશે. નીતિ આયોગના સભ્ય ડૉ. વિનોદ કુમાર પોલે NEPના અમલીકરણ અને વિકસિત ભારત 2047 માટેના ભારતના વિઝનના સંદર્ભમાં અહેવાલ રજૂ કર્યો. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે ભારતમાં 80 ટકા ઉચ્ચ શિક્ષણ SPUમાં થઈ રહ્યું છે, તેથી માનવ મૂડી બનાવવા અને ભારતને જ્ઞાન કેન્દ્ર તરીકે સ્થાપિત કરવા માટે તેમને સુધારવા જરૂરી બની જાય છે.
નીતિ આયોગના સીઈઓ બીવીઆર સુબ્રમણ્યમે ભાર મૂક્યો હતો કે 2035 સુધીમાં, NEP 2020નો ધ્યેય ઉચ્ચ શિક્ષણ પ્રણાલીમાં વિદ્યાર્થીઓની નોંધણી બમણી કરીને લગભગ 9 કરોડ કરવાનો છે. આમાંથી, લગભગ 7 કરોડ વિદ્યાર્થીઓ SPU માં પોતાનો અભ્યાસ ચાલુ રાખશે. તેથી, એ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે કે આ યુનિવર્સિટીઓ માત્ર ઉચ્ચ શિક્ષણની સુવિધા પૂરી પાડવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત ન કરે, પરંતુ 2047 સુધીમાં વિકસિત ભારત બનવાના વિઝનને મજબૂત બનાવવા માટે જરૂરી ઉચ્ચ ગુણવત્તાવાળા માનવ સંસાધનો તૈયાર કરવા માટે વિશ્વ કક્ષાનું ઉચ્ચ શિક્ષણ પૂરું પાડવા પર પણ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે. તેમણે આ અહેવાલને નીતિ આયોગની એક મોટી સિદ્ધિ તરીકે રજૂ કર્યો, જે ભારતના ઉચ્ચ શિક્ષણના પરિદૃશ્યમાં પરિવર્તન લાવવામાં NEP 2020ને પૂરક બનાવશે.
