નવી દિલ્હીઃ નવા અહેવાલમાં નાણાકીય સહાય, કૌશલ્ય વિકાસ, નવીનતા અને બજાર ઍક્સેસ જેવા ક્ષેત્રોમાં સુધારાઓની રૂપરેખા આપવામાં આવી છે. આ અહેવાલ ‘ભારતમાં SMEs સ્પર્ધાત્મકતામાં વધારો’ શીર્ષક સાથે બહાર પાડવામાં આવ્યો છે, જે નીતિ આયોગ દ્વારા સ્પર્ધાત્મકતા સંસ્થાના સહયોગથી તૈયાર કરવામાં આવ્યો છે.
નીતિ આયોગે આજે શુક્રવારે દેશના સૂક્ષ્મ, લઘુ અને મધ્યમ ઉદ્યોગોની મજબૂતાઈ વધારવા માટે એક નવો અહેવાલ બહાર પાડ્યો. આ અહેવાલમાં નાણાકીય સહાય, કૌશલ્ય વિકાસ, નવીનતા અને બજાર ઍક્સેસ જેવા ક્ષેત્રોમાં સુધારાઓની રૂપરેખા આપવામાં આવી છે. આ અહેવાલ ‘ભારતમાં SMEs સ્પર્ધાત્મકતામાં વધારો’ શીર્ષક સાથે બહાર પાડવામાં આવ્યો છે, જે નીતિ આયોગ દ્વારા સ્પર્ધાત્મકતા સંસ્થાના સહયોગથી તૈયાર કરવામાં આવ્યો છે. આ અહેવાલ ફર્મ-સ્તરના ડેટા અને સામયિક શ્રમ બળ સર્વે (PLFS) ના આધારે MSME ક્ષેત્રના પડકારો અને સંભાવનાઓનું ઊંડાણપૂર્વક વિશ્લેષણ પૂરું પાડે છે. આ અહેવાલ ચાર મુખ્ય ક્ષેત્રો – કાપડ અને વસ્ત્રો, રાસાયણિક ઉત્પાદનો, ઓટોમોબાઇલ્સ અને ફૂડ પ્રોસેસિંગ – પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે અને તેમની સામેના ચોક્કસ પડકારો અને તકો પર પ્રકાશ પાડે છે.
રિપોર્ટ મુજબ, 2020 થી 2024 ની વચ્ચે, અનુસૂચિત બેંકો પાસેથી ઔપચારિક લોન મેળવતી સૂક્ષ્મ અને નાની કંપનીઓનો હિસ્સો 14% થી વધીને 20% થયો છે. મધ્યમ ઉદ્યોગોનો હિસ્સો પણ 4% થી વધીને 9% થયો છે. જોકે, MSME ક્ષેત્રમાં હજુ પણ મોટો ધિરાણ તફાવત છે. નાણાકીય વર્ષ 2020-21 માં MSME ની માત્ર 19% ધિરાણ જરૂરિયાતો ઔપચારિક રીતે પૂર્ણ થઈ હતી, 80 લાખ કરોડ રૂપિયાની માંગ હજુ પણ પૂર્ણ થઈ નથી. ક્રેડિટ ગેરંટી ફંડ ટ્રસ્ટ ફોર માઇક્રો એન્ડ સ્મોલ એન્ટરપ્રાઇઝ (CGTMSE) નો વિસ્તાર થયો છે, પરંતુ તે હજુ પણ ઘણી મર્યાદાઓનો સામનો કરે છે. અહેવાલ સૂચવે છે કે CGTMSE ને વધુ મજબૂત બનાવવાની, સંસ્થાકીય સહાય વધારવાની અને તમામ MSME માટે ધિરાણની પહોંચ સુનિશ્ચિત કરવા માટે લક્ષિત સેવાઓ પૂરી પાડવાની જરૂર છે. આ સાથે, MSME ક્ષેત્રમાં કૌશલ્યનો અભાવ પણ એક મોટી સમસ્યા છે. મોટી સંખ્યામાં કર્મચારીઓ ટેકનિકલ કે વ્યાવસાયિક તાલીમ વિના કામ કરી રહ્યા છે, જે ઉત્પાદકતા અને વિસ્તરણ કરવાની ક્ષમતાને અસર કરે છે. વધુમાં, ઘણા MSMEs સંશોધન અને વિકાસ, ગુણવત્તા સુધારણા અને નવીનતામાં પૂરતું રોકાણ કરતા નથી, જેના કારણે તેઓ વૈશ્વિક સ્પર્ધામાં પાછળ રહી જાય છે.
રિપોર્ટમાં એ પણ નિર્દેશ કરવામાં આવ્યો છે કે ઘણા MSME અનિયમિત વીજ પુરવઠો, નબળી ઇન્ટરનેટ કનેક્ટિવિટી અને ઊંચા ખર્ચને કારણે આધુનિક ટેકનોલોજી અપનાવી શકતા નથી. રાજ્ય સરકારોની યોજનાઓ હોવા છતાં, ઘણા સાહસો તેનાથી અજાણ છે અથવા તેનો લાભ લઈ શકતા નથી. રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે, ક્લસ્ટર સ્તરે, MSME ને સ્પર્ધાત્મક બનાવવા માટે જૂની ટેકનોલોજીઓને અપગ્રેડ કરવી, માર્કેટિંગ અને બ્રાન્ડિંગ ક્ષમતાઓમાં સુધારો કરવો ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. નીતિ આયોગે એ પણ સ્વીકાર્યું કે ઘણી રાષ્ટ્રીય અને રાજ્ય સ્તરની નીતિઓ અસરકારક રીતે લાગુ કરવામાં આવતી નથી કારણ કે MSMEs તેનાથી વાકેફ નથી. તેથી, રાજ્ય સ્તરે મજબૂત નીતિ ડિઝાઇન, સતત દેખરેખ, ડેટા એકીકરણ અને નીતિ-નિર્માણમાં હિસ્સેદારોની સંડોવણી સારી અસર માટે જરૂરી છે. રિપોર્ટ અનુસાર, જો ભારતના MSMEs ટેકનિકલ સપોર્ટ, ડિજિટલ માર્કેટિંગ, લોજિસ્ટિક્સ ભાગીદારી અને ડાયરેક્ટ માર્કેટ લિન્કેજ જેવા પગલાં અપનાવે છે, તો આ ક્ષેત્ર દેશના સમાવેશી અને ટકાઉ આર્થિક વિકાસનું મુખ્ય એન્જિન બની શકે છે. ખાસ કરીને ઉત્તર-પૂર્વ અને પૂર્વ ભારતના પ્રદેશોમાં તેની વિશાળ સંભાવના છે. રિપોર્ટમાં એવી પણ ભલામણ કરવામાં આવી છે કે રાજ્યોએ મજબૂત, લવચીક અને ક્લસ્ટર-આધારિત નીતિઓ વિકસાવવી જોઈએ જે નવીનતાને પ્રોત્સાહન આપે, સ્પર્ધાત્મકતામાં વધારો કરે અને MSME ક્ષેત્રને દેશના આર્થિક વિકાસમાં અગ્રણી ભૂમિકા ભજવવા સક્ષમ બનાવે.
