પેટ્રોલિયમ અને કુદરતી ગેસ મંત્રાલયે 4 ઓગસ્ટ 2025 ના રોજ માઇલેજ અને વાહનની આવરદા પર 20% ઇથેનોલ મિશ્રિત પેટ્રોલ (E-20) ની અસર અંગે ઉઠાવવામાં આવેલી કેટલીક ચિંતાઓનો વિગતવાર પ્રતિભાવ જારી કર્યો છે. બાયોફ્યુઅલ અને કુદરતી ગેસ ભારતના પુલ ઇંધણ છે. તેઓ હરિયાળા વિશ્વ પ્રત્યેની આપણી પ્રતિબદ્ધતાઓને પૂર્ણ કરવા માટે એક વ્યવહારુ, બિન-વિક્ષેપકારક સંક્રમણનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે અને અમારા રાષ્ટ્રીય રીતે નિર્ધારિત યોગદાન (NDC) સાથે સુસંગત છે જેમાં ભારતે 2070 સુધીમાં નેટ ઝીરો પર હસ્તાક્ષર કર્યા છે. નીતિ આયોગ દ્વારા કરવામાં આવેલા ઇથેનોલના જીવન ચક્ર ઉત્સર્જન પરના એક અભ્યાસમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે શેરડી અને મકાઈ આધારિત ઇથેનોલના ઉપયોગથી GHG ઉત્સર્જન પેટ્રોલ કરતા અનુક્રમે 65% અને 50% ઓછું છે.
પ્રદૂષણ ઘટાડા ઉપરાંત, ગ્રામીણ અર્થતંત્રને લાભ, શેરડીના બાકી લેણાં નાબૂદ કરવા અને દેશમાં મકાઈની ખેતીની કાર્યક્ષમતામાં સુધારો કરવાના સંદર્ભમાં પરિવર્તનકારી ફાયદા થયા છે. ખેડૂતોને વધુ આવકે માત્ર તેમની સુખાકારીને આગળ વધારવામાં ફાળો આપ્યો નથી પરંતુ ખેડૂતો દ્વારા આત્મહત્યાના પડકારનો નિર્ણાયક રીતે સામનો કરવામાં પણ મદદ કરી છે. યાદ કરી શકાય છે કે વિદર્ભ જેવા વિસ્તારોમાં થોડા વર્ષો પહેલા ખેડૂતોની આત્મહત્યા વ્યાપક હતી.
ઇથેનોલ મિશ્રણ કાર્યક્રમ સાથે, જે નાણાં અગાઉ ક્રૂડ ઓઇલ આયાત પર ખર્ચવામાં આવતા હતા તે હવે આપણા ખેડૂતો પાસે જાય છે જેઓ “અન્નદાતા” ઉપરાંત “ઉર્જાદાતા” બન્યા છે. ઇથેનોલ સપ્લાય વર્ષ (ESY) 2014-15 થી ESY 2024-25 જુલાઈ 2025 સુધીના છેલ્લા અગિયાર વર્ષો દરમિયાન, જાહેર ક્ષેત્રની તેલ માર્કેટિંગ કંપનીઓ (OMCs) દ્વારા પેટ્રોલમાં ઇથેનોલ મિશ્રણના પરિણામે રૂ. 1,44,087 કરોડથી વધુ વિદેશી હૂંડિયામણની બચત/સંરક્ષણ થયું છે, લગભગ 245 લાખ મેટ્રિક ટન ક્રૂડ ઓઇલ રિપ્લેસમેન્ટ મહત્વપૂર્ણ ઉર્જા સુરક્ષા પ્રદાન કરે છે અને આશરે 736 લાખ મેટ્રિક ટન CO2 ઉત્સર્જનમાં ઘટાડો થયો છે, જે 30 કરોડ વૃક્ષો વાવવા બરાબર છે. 20% મિશ્રણ પર, એવી અપેક્ષા છે કે આ વર્ષે જ ખેડૂતોને રૂ. 40,000 કરોડની ચુકવણી થશે અને ફોરેક્સની બચત લગભગ રૂ. 43,000 કરોડ થશે.
2020 ની શરૂઆતમાં સરકાર દ્વારા પ્રદર્શન અને માઇલેજ સંબંધિત ચિંતાઓ ઉભી થવાની ધારણા હતી અને નીતિ આયોગની આંતર મંત્રી સમિતિ (IMC) એ તેમની વિગતવાર તપાસ કરી હતી. IOCL, ARAI અને SIAM દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલા સંશોધન અભ્યાસો દ્વારા પણ આને સમર્થન આપવામાં આવ્યું હતું.
E-20 નો ઉપયોગ વધુ સારી પ્રવેગકતા, સારી સવારી ગુણવત્તા અને સૌથી અગત્યનું, E10 ઇંધણની તુલનામાં કાર્બન ઉત્સર્જનમાં આશરે 30% ઘટાડો આપે છે. ઇથેનોલનો ઉચ્ચ-ઓક્ટેન નંબર (પેટ્રોલના 84.4 ની તુલનામાં ~108.5) ઇથેનોલ-મિશ્રિત ઇંધણને ઉચ્ચ-ઓક્ટેન આવશ્યકતાઓ માટે મૂલ્યવાન વિકલ્પ બનાવે છે જે આધુનિક ઉચ્ચ-કમ્પ્રેશન એન્જિન માટે મહત્વપૂર્ણ છે. E20 માટે ટ્યુન કરેલા વાહનો વધુ સારી પ્રવેગકતા પ્રદાન કરે છે જે શહેરની ડ્રાઇવિંગ પરિસ્થિતિઓમાં ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ પરિબળ છે. વધુમાં, ઇથેનોલની ઉચ્ચ બાષ્પીભવનની ગરમી ઇન્ટેક મેનીફોલ્ડ તાપમાન ઘટાડે છે, હવા-ઇંધણ મિશ્રણ ઘનતામાં વધારો કરે છે અને વોલ્યુમેટ્રિક કાર્યક્ષમતામાં વધારો કરે છે.
પહેલા ભારતમાં પેટ્રોલ 88 ના રિસર્ચ ઓક્ટેન નંબર (RON) સાથે વેચાતું હતું. આજે, ભારતમાં નિયમિત પેટ્રોલમાં BS-VI ની જરૂરિયાતોને પૂર્ણ કરવા માટે RON 91 છે, જેનો હેતુ હાનિકારક ઉત્સર્જન ઘટાડવાનો છે. જો કે, ઇથેનોલ 20 ના મિશ્રણ સાથે તેને ફરીથી RON 95 માં વધુ સુધારી દેવામાં આવ્યું છે, જેના પરિણામે વધુ સારી એન્ટિ-કૉકિંગ ગુણધર્મો અને કામગીરી મળે છે.
E20 ઇંધણ કાર્યક્ષમતામાં “ભારે” ઘટાડો કરે છે તેવું સૂચવતી ટીકાઓ ખોટી છે. વાહન માઇલેજ ફક્ત ઇંધણના પ્રકાર ઉપરાંત વિવિધ પરિબળોથી પ્રભાવિત થાય છે. આમાં ડ્રાઇવિંગની આદતો, જાળવણી પદ્ધતિઓ જેમ કે તેલમાં ફેરફાર અને એર ફિલ્ટર સ્વચ્છતા, ટાયર પ્રેશર અને ગોઠવણી, અને એર કન્ડીશનીંગ લોડનો પણ સમાવેશ થાય છે.
સોસાયટી ઓફ ઇન્ડિયન ઓટોમોબાઇલ મેન્યુફેક્ચરર્સ (SIAM) તેમજ વાહનોના અગ્રણી ઉત્પાદકો સાથે વ્યાપક ચર્ચાઓ કરવામાં આવી છે. E 10 વાહનોમાં કાર્યક્ષમતામાં ઘટાડો (જો કોઈ હોય તો) નજીવો રહ્યો છે. કેટલાક ઉત્પાદકો માટે, વાહનો 2009 થી E 20 સુસંગત છે. આવા વાહનોમાં ઇંધણ કાર્યક્ષમતામાં કોઈ ઘટાડો થવાનો પ્રશ્ન જ ઉભો થતો નથી.
E-0 પેટ્રોલ પર પાછા જવાનો વિકલ્પ એ છે કે પ્રદૂષણ પરના સખત સંઘર્ષપૂર્ણ લાભો અને ઊર્જા સંક્રમણમાં પ્રાપ્ત સફળતા ગુમાવવી. IMC નો રોડમેપ 2021થી જાહેર ક્ષેત્રમાં હતો અને E-20 સુધી પહોંચવા માટે એક માપાંકિત માર્ગ નક્કી કર્યો હતો. ત્યારથી, 4 વર્ષથી વધુ સમય થયો છે જેણે વાહન ટેકનોલોજીમાં સુધારો કર્યો છે, સપ્લાય ચેઇનને માપાંકિત કરવામાં આવી છે અને એકંદર ઇકો-સિસ્ટમ વિકસાવવામાં આવી છે.
વધુમાં, એ નોંધનીય છે કે બ્રાઝિલ વર્ષોથી E27 પર કોઈ સમસ્યા વિના સફળતાપૂર્વક ચાલી રહ્યું છે. ટોયોટા, હોન્ડા, હ્યુન્ડાઇ વગેરે જેવા ઓટોમેકર્સ ત્યાં પણ વાહનોનું ઉત્પાદન કરે છે. વધુમાં, E20 માટે સલામતી ધોરણો BIS સ્પષ્ટીકરણો અને ઓટોમોટિવ ઉદ્યોગ ધોરણો દ્વારા સારી રીતે સ્થાપિત છે. ડ્રાઇવેબિલિટી, સ્ટાર્ટેબિલિટી, મેટલ સુસંગતતા, પ્લાસ્ટિક સુસંગતતા સહિતના મોટાભાગના પરિમાણોમાં, કોઈ સમસ્યા નથી. ફક્ત ચોક્કસ જૂના વાહનોમાં, કેટલાક રબરના ભાગો અને ગાસ્કેટને બિન-મિશ્રિત ઇંધણનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હોય તો વહેલા બદલવાની જરૂર પડી શકે છે. આ રિપ્લેસમેન્ટ સસ્તું છે અને નિયમિત સર્વિસિંગ દરમિયાન સરળતાથી મેનેજ કરી શકાય છે. વાહનના જીવનમાં એકવાર આ કરવાની જરૂર પડી શકે છે અને તે કોઈપણ અધિકૃત વર્કશોપમાં હાથ ધરવા માટેની એક સરળ પ્રક્રિયા છે.
કેટલીક ચિંતાઓ વ્યક્ત કરવામાં આવી છે કે ઇથેનોલ-મિશ્રિત પેટ્રોલ બિન-મિશ્રિત ઇંધણ કરતાં સસ્તું હોવું જોઈએ અને આ ખર્ચ લાભ ગ્રાહકોને આપવામાં આવ્યો નથી. તેઓ નીતિ આયોગના અહેવાલનો ઉલ્લેખ કરી રહ્યા છે. 2020-21 માં, જ્યારે નીતિ આયોગનો અહેવાલ તૈયાર કરવામાં આવ્યો હતો, ત્યારે ઇથેનોલ પેટ્રોલ કરતાં સસ્તું હતું. સમય જતાં, ઇથેનોલની ખરીદી કિંમતમાં વધારો થયો છે અને હવે ઇથેનોલની ભારિત સરેરાશ કિંમત રિફાઇન્ડ પેટ્રોલની કિંમત કરતા વધારે છે.
હાલમાં, 31.07.2025ના રોજ, ઇથેનોલ સપ્લાય વર્ષ 2024-25 માટે ઇથેનોલની સરેરાશ ખરીદી કિંમત પરિવહન અને GST સહિત પ્રતિ લિટર રૂ. 71.32 છે. E20 નું ઉત્પાદન કરવા માટે, OMC આ ખરીદેલા ઇથેનોલના 20% મોટર સ્પિરિટ (MS) સાથે ભેળવે છે. C-હેવી મોલાસીસ આધારિત ઇથેનોલની કિંમત રૂ.46.66 (ESY 2021-22) થી વધીને રૂ.57.97 (ESY 2024-25) થઈ ગઈ. આ જ સમયગાળા દરમિયાન મકાઈ આધારિત ઇથેનોલની કિંમત રૂ.52.92થી વધીને રૂ.71.86 થઈ ગઈ. પેટ્રોલની સરખામણીમાં ઇથેનોલના ભાવમાં વધારો થયો હોવા છતાં, તેલ કંપનીઓ ઇથેનોલ મિશ્રણના આદેશથી પાછળ હટી નથી કારણ કે આ કાર્યક્રમ ઊર્જા સુરક્ષા પ્રદાન કરે છે, ખેડૂતોની આવક અને પર્યાવરણીય ટકાઉપણું વધારે છે.
ઇથેનોલ મિશ્રણ એક રાષ્ટ્રીય કાર્યક્રમ છે. કેટલાક લોકો કાર માલિકોના મનમાં ભય અને મૂંઝવણ ઉભી કરીને તેને પાટા પરથી ઉતારવાનો પ્રયાસ કરે છે, પસંદગીપૂર્વક માહિતી પસંદ કરીને અને ખોટી વાર્તા બનાવીને કે વીમા કંપનીઓ E20 ઇંધણના ઉપયોગને કારણે કારને થતા નુકસાનને આવરી લેશે નહીં. આ ભય ફેલાવવાની વાત સંપૂર્ણપણે પાયાવિહોણી છે અને એક વીમા કંપની દ્વારા સ્પષ્ટતા કરવામાં આવી છે જેના ટ્વીટ સ્ક્રીનશોટનો ભય અને મૂંઝવણ ઊભી કરવા માટે જાણીજોઈને ખોટો અર્થઘટન કરવામાં આવ્યો હતો. E20 ઇંધણના ઉપયોગથી ભારતમાં વાહનોના વીમાની માન્યતા પર કોઈ અસર થતી નથી.
આ દરમિયાન, ઓટોમોબાઈલ ઉત્પાદકો વાહન માલિકો સાથે સંપર્કમાં રહેવાનું ચાલુ રાખે છે જેથી તેમને વાહનોના શ્રેષ્ઠ પ્રદર્શનને સુનિશ્ચિત કરવા માટે જરૂરી કોઈપણ સહાય પૂરી પાડી શકાય. જે વાહન માલિક માને છે કે તેના વાહનને વધુ ટ્યુનિંગ અથવા ભાગો બદલવાની જરૂર પડી શકે છે, તેમના માટે અધિકૃત સર્વિસ સ્ટેશનોનું આખું નેટવર્ક આવી વિનંતીઓનો જવાબ આપવા માટે ઉપલબ્ધ છે.
દેશ E-20થી ખૂબ જ ઝડપથી આગળ વધશે કે કેમ તે અંગે આશંકા ચાલુ છે. E-20 થી આગળ કોઈપણ પગલા માટે કાળજીપૂર્વક માપાંકનની જરૂર છે, જેના માટે વ્યાપક પરામર્શ ચાલી રહ્યો છે. આમાં બ્રાઝિલમાં પહેલાથી જ રહેલા વાહન ઉત્પાદકો તેમજ અન્ય ઉત્પાદકો, ફીડ સ્ટોકના પુરવઠામાં સામેલ સંસ્થાઓ, R&D એજન્સીઓ, તેલ કંપનીઓ અને ઇથેનોલ ઉત્પાદકો સામેલ છે. આ પ્રક્રિયા હજુ સુધી નિષ્કર્ષ પર પહોંચી નથી. આ દરમિયાન, વર્તમાન રોડમેપ સરકારને 31.10.2026 સુધી E-20 માટે પ્રતિબદ્ધ કરે છે. 31.10.2026 પછીના નિર્ણયોમાં આંતર મંત્રીમંડળ સમિતિનો અહેવાલ રજૂ કરવો, તેની ભલામણોનું મૂલ્યાંકન કરવું, હિસ્સેદારો સાથે પરામર્શ કરવો અને આ સંદર્ભમાં સરકારનો વિચારિત નિર્ણય સામેલ હશે. તે નિર્ણય હજુ લેવાનો બાકી છે.
