બાંગ્લાદેશ, ચીન અને પાકિસ્તાન દ્વારા ત્રિપક્ષીય સહયોગ અંગે વિગતવાર ચર્ચા કરવામાં આવી છે. ત્રણેય દેશો સારા પડોશીપણું, પરસ્પર વિશ્વાસ, સમાનતા, ખુલ્લાપણું, સમાવેશકતા અને સહિયારા વિકાસના સિદ્ધાંતોના આધારે આગળ વધવા સંમત થયા છે. આ પહેલી વાર હતું જ્યારે ચીને પાકિસ્તાન અને બાંગ્લાદેશના વિદેશ સચિવોની આ પ્રકારની ત્રિપક્ષીય બેઠકનું આયોજન કર્યું હતું. વિદેશ નીતિના નિષ્ણાતો તેને ભારત માટે એક મહત્વપૂર્ણ વિકાસ ગણાવી રહ્યા છે.
ભારત તરફ ઈશારો!
ચીનના વિદેશ મંત્રાલય દ્વારા આ સમગ્ર મામલે એક સત્તાવાર નિવેદન જારી કરવામાં આવ્યું છે. તેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ગુરુવારે ચીનના યુનાન પ્રાંતના કુનમિંગમાં યોજાયેલી આ પહેલી બેઠકમાં, વિદેશ સચિવો વેપાર, રોકાણ, આરોગ્ય, શિક્ષણ અને દરિયાઈ બાબતો જેવા ઘણા ક્ષેત્રોમાં ત્રિપક્ષીય સહયોગ વધારવા સંમત થયા હતા. ચીને પોતાના નિવેદનમાં એમ પણ કહ્યું છે કે ત્રણેય દેશો સાચા બહુપક્ષીયવાદ અને ખુલ્લા પ્રાદેશિકવાદનું પાલન કરે છે અને આને કોઈપણ ‘તૃતીય પક્ષ’ પર નિર્દેશિત ન માનવું જોઈએ. એવું કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે તૃતીય પક્ષ દ્વારા ચીન ભારતનો ઉલ્લેખ કરી રહ્યું હતું.
બેઠકનો એજન્ડા શું હતો?
આ ઉચ્ચ સ્તરીય બેઠકની સહ-અધ્યક્ષતા ચીનના નાયબ વિદેશ પ્રધાન સન વેઈડોંગ, બાંગ્લાદેશના કાર્યકારી વિદેશ સચિવ રુહુલ આલમ સિદ્દીકી અને પાકિસ્તાનના વિદેશ સચિવ આમના બલોચે કરી હતી. પાકિસ્તાનના વિદેશ સચિવે તેમાં વર્ચ્યુઅલી ભાગ લીધો હતો. પાકિસ્તાન અને ચીનના વિદેશ મંત્રાલયોના સત્તાવાર નિવેદનો અનુસાર, ત્રણેય દેશોએ ‘પરસ્પર વિશ્વાસ અને સારા પડોશી સિદ્ધાંતો’ દ્વારા સંબંધોને વધુ ગાઢ બનાવવાની પ્રતિબદ્ધતા વ્યક્ત કરી છે. આ ઉપરાંત, સહકારી પ્રોજેક્ટ્સને અમલમાં મૂકવા અને થયેલા કરારોનું પાલન કરવા માટે એક કાર્યકારી જૂથની સ્થાપના પર પણ ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે.
પરિસ્થિતિઓ દિવસેને દિવસે બદલાઈ રહી છે
હાલમાં, આ સમયગાળા દરમિયાન કયા કરારો થયા હતા તે અંગે વધુ માહિતી ઉપલબ્ધ નથી. આ ચર્ચાઓ વેપાર અને રોકાણ, કૃષિ, ડિજિટલ અર્થતંત્ર, દરિયાઈ વિજ્ઞાન, પર્યાવરણીય સંરક્ષણ, શિક્ષણ, ગ્રીન ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર અને લોકો-થી-લોકોના આદાનપ્રદાન સહિત અનેક ક્ષેત્રોમાં ત્રિપક્ષીય સહયોગને મજબૂત બનાવવા પર કેન્દ્રિત હતી. આ બેઠક એવા સમયે થઈ રહી છે જ્યારે દક્ષિણ એશિયાના રાજકારણમાં મોટા ફેરફારો જોવા મળી રહ્યા છે. તમને જણાવી દઈએ કે 15 વર્ષ પછી, બાંગ્લાદેશ અને પાકિસ્તાને આ વર્ષે એપ્રિલમાં ઉચ્ચ સ્તરીય વાટાઘાટો ફરી શરૂ કરી છે.
યુનુસ ભારતનો ‘વિરોધી’ છે?
આ મુલાકાત એવા સમયે થઈ છે જ્યારે મોહમ્મદ યુનુસના નેતૃત્વ હેઠળ ઢાકાની વચગાળાની સરકાર પાકિસ્તાન પ્રત્યે વધુ ઉદાર બની રહી છે. ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન શેખ હસીનાના કાર્યકાળ દરમિયાન બંને દેશો વચ્ચેના સંબંધો ખૂબ જ તણાવપૂર્ણ હતા. યુનુસે હસીનાને આશ્રય આપવા બદલ ભારતની ટીકા કરી છે અને ઔપચારિક રીતે તેમના પ્રત્યાર્પણની વિનંતી કરી છે. પરંતુ ભારતે હજુ સુધી તેમની વિનંતીનો જવાબ આપ્યો નથી.
